28.jpg?w=1110&ssl=1)
આપણે આજે ભારતની પ્રથમ બોલતી ફિલ્મ ‘આલમ આરા’ વિશે વાત કરીશું જે 14 માર્ચ 1931ના રોજ રિલીઝ થઈ હતી. આ ફિલ્મનું ભારતીય સિનેમાના ઇતિહાસમાં એક મહત્વનું સ્થાન છે કારણ કે તે માત્ર ભારતની પહેલી બોલતી ફિલ્મ જ નહોતી પરંતુ તેની સાથે ભારતને પહેલો પ્લેબેક સિંગર પણ મળ્યા હતા વઝીર મોહમ્મદ ખાન. આ ફિલ્મમાં તેમણે ગાયનની સાથે અભિનય પણ કર્યો હતો. ‘આલમ આરા’માં કુલ આઠ ગીતો હતાં જેણે ભારતીય સિનેમામાં સંગીતની શરૂઆતનો પાયો નાખ્યો.
‘આલમ આરા’નું નિર્માણ અરદેશીર ઇરાનીએ કર્યું હતું અને તે ઇમ્પીરિયલ મૂવીટોન દ્વારા રજૂ થઈ હતી. તે સમયે મૌન ફિલ્મોનો જમાનો હતો પરંતુ હોલીવુડમાં ‘ધ જાઝ સિંગર’ (1927) નામની પ્રથમ બોલતી ફિલ્મની સફળતાથી પ્રેરાઈને ઇરાનીએ ભારતમાં પણ આવી ફિલ્મ બનાવવાનું નક્કી કર્યું. આ ફિલ્મની વાર્તા એક પ્રેમકથા પર આધારિત હતી જેમાં રાજારાણી, ષડયંત્ર અને રોમાંસનું મિશ્રણ હતું. ફિલ્મનું શૂટિંગ મુંબઈમાં થયું હતું અને તે સમયની તકનીકી મર્યાદાઓને ધ્યાનમાં રાખીને તેનું નિર્માણ કરવું પડકારજનક કામ હતું.
આ ફિલ્મમાં મુખ્ય ભૂમિકાઓ માસ્ટર વિઠ્ઠલ અને ઝુબેદાએ ભજવી હતી. ઝુબેદા તે સમયની જાણીતી અભિનેત્રી હતી અને તેમની સુંદરતા તેમજ અભિનયથી દર્શકો મંત્રમુગ્ધ થઈ ગયા હતા. પરંતુ ફિલ્મની સૌથી મોટી વિશેષતા એ તેના ગીતો હતા. વઝીર મોહમ્મદ ખાને ગાયેલું ગીત “દે દે ખુદા કે નામ પે પ્યારે” ભારતનું પ્રથમ પ્લેબેક ગીત માનવામાં આવે છે. આ ગીતની રેકોર્ડિંગ તે સમયની પ્રાથમિક રીતથી કરવામાં આવેલ જેમાં અવાજ અને દ્રશ્યો એકસાથે રેકોર્ડ થતા હતા.
‘આલમ આરા’ની સફળતાએ ભારતીય સિનેમાને નવી દિશા આપી. લોકો મૌન ફિલ્મોમાંથી બોલતી ફિલ્મો તરફ આકર્ષાયા અને સંગીત ભારતીય ફિલ્મોનો અભિન્ન ભાગ બની ગયું. દુર્ભાગ્યે આજે આ ફિલ્મની કોઈ પ્રત ઉપલબ્ધ નથી કારણ કે 2003માં પુણેના ફિલ્મ આર્કાઇવમાં આગ લાગવાથી તે નાશ પામી હતી. છતાં, તેનો વારસો આજે પણ જીવંત છે.
આ ફિલ્મે ભારતીય સિનેમાના સોનેરી યુગની શરૂઆત કરી અને આજે પણ તેની ચર્ચા થાય છે. ‘આલમ આરા’ એ સાબિત કર્યું કે નવીનતા અને સર્જનાત્મકતા કોઈપણ મર્યાદાઓને તોડી શકે છે. આજે 94 વર્ષ પછી પણ તે ભારતીય સિનેમાના ઇતિહાસમાં એક અમર નામ છે.