સુપ્રીમ કોર્ટે મંગળવારે દિલ્હીમાં 10 વર્ષ જૂના ડીઝલ અને 15 વર્ષ જૂના પેટ્રોલ વાહનોના માલિકોને મોટી રાહત આપી છે. કોર્ટે સ્પષ્ટપણે કહ્યું છે કે આ વાહનોના માલિકો સામે કોઈ જબરદસ્તી કે દંડાત્મક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે નહીં. આ નિર્ણય દિલ્હી સરકારની અરજીની સુનાવણી દરમિયાન આવ્યો હતો, જેમાં જૂના વાહનો પરના પ્રતિબંધને પડકારવામાં આવ્યો હતો. કોર્ટ હવે 4 અઠવાડિયા પછી આ મામલાની સુનાવણી કરશે.
દિલ્હી અને કેન્દ્ર સરકારને નોટિસ જારી
આ કેસની સુનાવણી ચીફ CJI બીઆર ગવઈની આગેવાની હેઠળની બેન્ચ દ્વારા કરવામાં આવી હતી, જેમાં જસ્ટિસ વિનોદ કે ચંદ્રન અને જસ્ટિસ એનવી અંજારિયા પણ સામેલ હતા. કોર્ટે દિલ્હી સરકારની અરજી પર દિલ્હી સરકાર અને કેન્દ્ર સરકારને નોટિસ જારી કરી હતી અને 4 અઠવાડિયામાં જવાબ માંગ્યો હતો. CJI ગવઈએ કહ્યું, ‘ત્યાં સુધી 10 વર્ષ જૂના ડીઝલ વાહનો અને 15 વર્ષ જૂના પેટ્રોલ વાહનોના માલિકો સામે તેમના વાહનોની ઉંમરના આધારે કોઈ જબરદસ્તી કાર્યવાહી કરવામાં આવશે નહીં. આ સાથે, કોઈ દંડાત્મક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે નહીં.’ CJIએ એમ પણ ટિપ્પણી કરી હતી કે, ‘પહેલાં 40-50 વર્ષ સુધી કાર ચાલતી હતી. હજુ પણ વિન્ટેજ કાર છે.’
દિલ્હી સરકારે કોર્ટમાં અરજી કરી હતી દાખલ
તમને જણાવી દઈએ કે દિલ્હી સરકારે 10 વર્ષ જૂના ડીઝલ અને 15 વર્ષ જૂના પેટ્રોલ વાહનો પરના પ્રતિબંધને પડકારતી સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી હતી, જેને ‘એન્ડ ઓફ લાઇફ વ્હીકલ્સ’ કહેવામાં આવે છે. સરકારનું કહેવું છે કે આ પ્રતિબંધ વૈજ્ઞાનિક આધાર પર આધારિત નથી. દિલ્હી સરકારે દલીલ કરી હતી કે વાહનોની ઉંમરને બદલે તેમના પ્રદૂષણ સ્તરની તપાસ કરવી જોઈએ. ઉપરાંત, સરકારે માંગ કરી હતી કે કમિશન ફોર એર ક્વોલિટી મેનેજમેન્ટ (CAQM) અને કેન્દ્ર સરકાર આ પ્રતિબંધની પર્યાવરણ પર થતી અસરની સંપૂર્ણ તપાસ કરે.
‘નો ફ્યુલ ફોર ઓલ્ડ વ્હીકલ્સ’ પર વિવાદ થયો હતો
જુલાઈ 2025 માં, દિલ્હી સરકારે ‘નો ફ્યુલ ફોર ઓલ્ડ વ્હીકલ્સ’ નીતિ લાગુ કરી. આ નીતિ હેઠળ, જૂના વાહનોને પેટ્રોલ પંપ પર ફ્યુલ મળતું અટકાવવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો. પરંતુ લોકોના ભારે વિરોધ બાદ, આ નીતિ માત્ર 2 દિવસમાં બંધ કરી દેવામાં આવી હતી. દિલ્હી સરકારે સ્વીકાર્યું કે આ પ્રતિબંધ લાગુ કરવામાં લોજિસ્ટિક્સ અને માળખાગત સુવિધાઓનો અભાવ જેવી ઘણી સમસ્યાઓ હતી. આ પછી, CAQM એ 1 નવેમ્બર, 2025 થી દિલ્હી-NCRમાં જૂના વાહનોને ઇંધણ આપવા પર પ્રતિબંધ મૂકવાનો નિર્દેશ જારી કર્યો. દિલ્હી સરકારે આ નિર્દેશને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકાર્યો અને કહ્યું કે આ પ્રતિબંધ કોઈપણ વૈજ્ઞાનિક આધાર વિના લાગુ કરવામાં આવ્યો છે.
NGTના નિર્ણય પછી શરૂ થઈ વાર્તા
દિલ્હીમાં હવાની ગુણવત્તા સુધારવા માટે, 2015 માં, નેશનલ ગ્રીન ટ્રિબ્યુનલ (NGT) એ 10 વર્ષથી વધુ જૂના ડીઝલ વાહનો અને 15 વર્ષથી વધુ જૂના પેટ્રોલ વાહનો પર પ્રતિબંધ મૂક્યો હતો, જેને 2018 માં સુપ્રીમ કોર્ટે સમર્થન આપ્યું હતું. પરંતુ દિલ્હી સરકારનું કહેવું છે કે નવા ઉત્સર્જન ધોરણ (ભારત સ્ટેજ VI) લાગુ થયા પછી, જૂના વાહનો પર સંપૂર્ણપણે પ્રતિબંધ મૂકવો જરૂરી નથી. સરકારની દલીલ છે કે આ પ્રતિબંધ મધ્યમ અને નીચલા આવક જૂથના લોકોને સૌથી વધુ અસર કરશે, જેઓ જૂના વાહનો પર આધાર રાખે છે.