છેલ્લા ચાર દાયકાથી UPના રાજકારણમાં પ્રભુત્વ ધરાવનાર વ્યક્તિની પ્રતિમા સ્થાપિત કરવા માટે રાજ્ય સરકાર બે ગજની જમીન પણ આપવા તૈયાર નથી. લગભગ 7 વર્ષ સુધી રાજ્ય સરકારમાં મંત્રી તરીકે ફરજ બજાવતા અને BJPના બે CM સાથે કેબિનેટ મંત્રી રહી ચૂકેલા વ્યક્તિની પ્રતિમા સ્થાપિત કરવા માટે બનાવેલા પ્લેટફોર્મને બુધવારે તોડીને UP સરકાર શું સંદેશ આપવા માંગે છે? અમે વાત કરી રહ્યા છીએ પૂર્વાંચલના સાત વખતના ધારાસભ્ય હરિશંકર તિવારી વિશે, જેનું ગયા વર્ષે નિધન થયું હતું. તિવારી પર એક દબંગ ધારાસભ્ય હોવાનું લેબલ હતું, પરંતુ તિવારી લગભગ 16 શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના મેનેજર પણ હતા. તિવારીને માફિયામાંથી બનેલા રાજકારણી કહેવામાં આવતા હતા, પરંતુ તેઓ પૂર્વાંચલના લાખો બ્રાહ્મણો માટે મહત્વપૂર્ણ હતા. એ સમજની બહાર છે કે આવી વ્યક્તિની પ્રતિમા સ્થાપિત કરવા માટે બનાવેલા પ્લેટફોર્મને તોડીને વહીવટીતંત્રે આટલું નાનું દિલ કેમ બતાવ્યું? આ નિર્ણય ભલે નાનો લાગે, પરંતુ જો આ મામલો આગળ વધે તો પૂર્વ ઉત્તર પ્રદેશમાં સત્તાધારી પક્ષ હચમચી શકે છે. એવું સ્પષ્ટપણે લાગે છે કે, ઉત્તર પ્રદેશ BJPએ હજુ સુધી લોકસભા ચૂંટણીમાં મળેલી હાર અને કોંગ્રેસ અને સમાજવાદી પાર્ટીના ઉદયમાંથી પાઠ નથી શીખ્યો. પાર્ટીએ 2027માં જનતાની વચ્ચે પણ પહોંચવાનું છે. આખરે ભારતીય જનતા પાર્ટી આવી કાર્યવાહી કરીને જનતામાં શું મોઢું બતાવશે?
હરિશંકર તિવારીના પૈતૃક ગામ ટાડા (ગોરખપુર શહેરથી લગભગ 45 કિલોમીટર દૂર)માં 5 ઓગસ્ટના રોજ તેમના નિધન પછી હરિશંકર તિવારીની પ્રથમ જન્મજયંતિની ઉજવણીની તૈયારીઓ કરવામાં આવી રહી હતી. ઉત્તર પ્રદેશ વિધાનસભામાં વિપક્ષના નેતા માતા પ્રસાદ પાંડે પણ આ કાર્યક્રમમાં હાજરી આપવાના હતા. સ્વાભાવિક છે કે, આ કાર્યક્રમ સાથે પૂર્વાંચલના બ્રાહ્મણોની લાગણી જોડાયેલી હતી. આ પ્રસંગે ગ્રામ પંચાયતે ઠરાવ પસાર કરીને હરિશંકર તિવારીની પ્રતિમા સ્થાપિત કરવાની તૈયારીઓ કરી હતી. પરંતુ ઉત્તર પ્રદેશ સરકારને સમાચાર મળતાની સાથે જ પ્રતિમા સ્થાપિત કરવા માટે બનાવવામાં આવેલ પ્લેટફોર્મને તોડી પાડવામાં આવ્યું હતું. વહીવટીતંત્ર તરફથી એવું કહેવામાં આવી રહ્યું છે કે, ગામના વડાએ નિયમો અને કાયદા અનુસાર પરવાનગી લીધી ન હતી. આ મામલો છેલ્લા સાત દિવસથી ચાલી રહ્યો હતો. જો વહીવટીતંત્રનો આ જ ઇરાદો હોત તો સાત દિવસમાં નિયમ-કાયદા મુજબ ફરી અરજી લઇને મામલો બંધ કરી દેવામાં આવ્યો હોત. પરંતુ એવું લાગે છે કે, વહીવટીતંત્ર રાજકીય દબાણ હેઠળ નિર્ણયો લેતું હતું. સ્વાભાવિક છે કે, સ્થાનિક રાજકારણનો આ મુદ્દો રાજ્યભરમાં છવાઈ જવાનો છે. સમાજવાદી પાર્ટીના અધ્યક્ષ અને પૂર્વ CM અખિલેશ યાદવે પણ ટ્વીટ કરીને ઘટનાની નિંદા કરી છે. સમાજવાદી પાર્ટીએ પણ આજે વિધાનસભામાં આ મુદ્દો ઉઠાવ્યો છે.
હકીકતમાં હરિશંકર તિવારીના બંને પુત્રો પૂર્વ સાંસદ ભીષ્મ શંકર તિવારી અને વિનય શંકર તિવારી સમાજવાદી પાર્ટીમાં છે. સમાજવાદી પાર્ટીએ ડુમરિયાગંજથી ભીષ્મ શંકરને સાંસદની ટિકિટ પણ આપી હતી. વિનય શંકર ધારાસભ્ય પણ રહી ચૂક્યા છે. 2022માં, તેઓ સમાજવાદી પાર્ટી તરફથી ચિલ્લુપાર વિધાનસભાથી ચૂંટણી લડ્યા છે. સ્વાભાવિક રીતે જ સ્થાનિક રાજકારણના કારણે આ મામલો પ્રકાશમાં આવ્યો છે. પરંતુ હવે આ મામલો સ્થાનિક કરતાં પ્રાંતીય બની શકે છે. આમાં શંકા કરી શકાય નહીં.
ઉત્તર પ્રદેશના રાજકારણમાં બ્રાહ્મણોનું વર્ચસ્વ છે. મંડલની રાજનીતિ પ્રબળ બનતા પહેલા મોટાભાગના CM બ્રાહ્મણો હતા. રાજ્યના રાજકારણમાં બ્રાહ્મણો અને રાજપૂતો વચ્ચે જબરદસ્ત સ્પર્ધા રહી છે, જે આજે પણ ઓછી થઈ નથી. ગોરખપુરના રાજકારણમાં ગોરખનાથ મઠનો ઘણો પ્રભાવ હતો. રાજ્યમાં કોંગ્રેસની સરકાર હતી પરંતુ ગોરખપુરમાં મઠનું વર્ચસ્વ હતું. કહેવાય છે કે આ વર્ચસ્વ તોડવા માટે ગોરખપુરના એક DMએ હરિશંકર તિવારીને મજબૂત બનાવ્યા. ત્યારથી, ગોરખપુર શહેરમાં મઠ અને હટા વચ્ચેનો સંઘર્ષ ચાલુ રહ્યો. 1985માં વીર બહાદુર સિંહ રાજ્યના CM બન્યા. વીર બહાદુર સિંહ પણ જ્ઞાતિથી રાજપૂત હતા અને ગોરખપુર જિલ્લાના રહેવાસી હતા, ગોરખપુરના સ્થાનિક રાજકારણમાં પોતાનું વર્ચસ્વ સ્થાપિત કરવા માટે, તેમણે હરિશંકર તિવારીની ધરપકડ કરાવી દીધી. જે દિવસે હરિશંકર તિવારીની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી તે દિવસે કોંગ્રેસના અન્ય અગ્રણી બ્રાહ્મણ નેતા કમલા પતિ ત્રિપાઠી તેમના આમંત્રણ પર હરિશંકર તિવારીના વતન બરહાલગંજ આવ્યા હતા. ત્રિપાઠીને રવાના કર્યાની સાથે જ હરિશંકર તિવારીની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. આ રીતે ત્રણ મોરચે રાજપૂતો સાથે સંઘર્ષ- મઠ વિ હટા (તિવારી નિવાસ), હરિશંકર વિ વીરેન્દ્ર શાહી, હરિશંકર વિ વીર બહાદુર સિંહે તેમને બ્રાહ્મણ સ્વાભિમાનનું પ્રતીક બનાવ્યું.
આજે પણ પૂર્વ UPના દેવરિયા, કુશીનગર, બસ્તી, બલિયા, આઝમગઢ, ગાઝીપુર, અલ્હાબાદ, જૌનપુર વગેરે જિલ્લાઓમાં બ્રાહ્મણો હરિશંકર તિવારીના નામ પર ગર્વ અનુભવે છે. તેનું કારણ એ હતું કે, હરિશંકર તિવારી પહેલા સુધીના બ્રાહ્મણો મંત્રોચ્ચાર કરીને લોકોને મારતા હોવાનું માનવામાં આવતું હતું. જેમણે કલ્ટ ફિલ્મ ‘હાસિલ’ જોઈ હશે, તેમને યાદ હશે કે અલ્હાબાદ યુનિવર્સિટીના ઠાકુર, જે વિદ્યાર્થી નેતા બન્યા હતા, ઈરફાન કહે છે, ‘એક વાત સાંભળો, પંડિત, તમે એક પણ ગોળી ચલાવી નથી. મંત્ર ફૂંકો અને બાસ્ટર્ડને મારી નાખો. હરિશંકર તિવારીએ બ્રાહ્મણો વિશેની આ ધારણાને બદલી નાખી. આ જ કારણ છે કે, આજે અખિલેશ યાદવ પંડિત હરિશંકર તિવારીના વારસાને રોકડી કરવા માંગે છે.