ચૂંટણી સુધારણા માટે કામ કરતી સંસ્થા ‘એસોસિએશન ફોર ડેમોક્રેટિક રિફોર્મ્સ’ (ADR) એ દાવો કર્યો છે કે લોકસભા ચૂંટણી 2024માં 538 મતવિસ્તારોમાં પડેલા અને ગણેલા મતોની સંખ્યામાં તફાવત છે. આ અંગે ADRએ ચૂંટણી પંચને પત્ર લખીને આ તફાવતનું કારણ સમજાવવાની માંગ કરી છે. ADR અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે સામાન્ય ચૂંટણી 2024ના પરિણામોએ 538 સંસદીય મતવિસ્તારોમાં પડેલા અને ગણેલા મતોમાં નોંધપાત્ર અંતર સામે આવ્યું છે.
અમરેલી, અટીંગલ, લક્ષદ્વીપ, દાદરા નગર હવેલી અને દમણ દીવ સીટો પર મતદાનમાં કોઈ તફાવત નથી. સુરત સંસદીય બેઠક પર કોઈ હરીફાઈ નહોતી. તેથી, 538 સંસદીય બેઠકો પર કુલ 5,89,691 મતોની વિસંગતતા છે. ADRના વિશ્લેષણ મુજબ, તાજેતરની લોકસભા ચૂંટણીમાં, કુલ 5,54,598 મતો 362 સંસદીય મતવિસ્તારોમાં મળેલા મતો કરતાં ઓછા ગણાયા હતા, જ્યારે કુલ 35,093 મતો 176 સંસદીય મતવિસ્તારોમાં મળેલા મતો કરતાં વધુ ગણવામાં આવ્યા હતા. જો કે, ADR એ સ્પષ્ટ કર્યું નથી કે કેટલી બેઠકો પર મતોમાં આ તફાવત અલગ પરિણામો તરફ દોરી જતે.
ADRના સ્થાપક જગદીપ છોકરે પ્રેસ કોન્ફરન્સમાં કહ્યું હતું કે અંતિમ મતદાન ટકાવારી ડેટા, મતવિસ્તાર મુજબ અને મતદાન મથક મુજબના ડેટાની ઉપલબ્ધતા ન હોવા અને પરિણામો આવશે કે કેમ તે અંગે અસાધારણ વિલંબ થયો હતો. ચૂંટણી પરિણામો ક્યારે જાહેર થયા તે અંગેની અસ્પષ્ટતાના આધારે ચૂંટણી પરિણામોની પ્રામાણિકતા અંગે લોકોમાં શંકા ઊભી થઈ છે.
ADRના અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે ચૂંટણી પંચ મત ગણતરી અંગેના અંતિમ અને અધિકૃત ડેટા બહાર પાડતા પહેલા ચૂંટણીના પરિણામો જાહેર કરી શક્યું ન હતું, EVMમાં પડેલા મતમાં તફાવત અને મતની ટકાવારીમાં વધારો થયો હતો.
છોકરે કહ્યું કે, દરેક મત મહત્વપૂર્ણ છે અને તેની ગણતરીમાં લેવાવો જોઇએ. ADRએ મુખ્ય ચૂંટણી કમિશ્નર રાજીવ કુમાર અને ચૂંટણી કમિશ્નરજ્ઞાનેશ કુમાર અને ડૉ. સુખબીર સિંહ સંધુને લોકસભા 2024ની ચૂંટણી દરમિયાન ઈલેક્ટ્રોનિક વોટિંગ મશીન (EVM)માં નોંધાયેલા મતોમાં કથિત વિસંગતતા અંગે પત્ર લખીને ગંભીર ચિંતા વ્યકત કરવામાં આવી છે.
આ પત્રમાં માંગણી કરવામાં આવી છે કે પંચ દ્વારા આપવામાં આવેલ મતોની ગણતરીમાં મતોની સંખ્યાની વિસંગતતાને સુધારવા અને ચૂંટણી પ્રક્રિયામાં લોકોનો વિશ્વાસ સુનિશ્ચિત કરવા માટે તાત્કાલિક પગલાં લેવામાં આવે. તફાવતના કારણો સ્પષ્ટ કરવા પણ પંચને વિનંતી કરવામાં આવી છે.
આ વર્ષે એપ્રિલ-મેમાં યોજાયેલી સત્તરમી લોકસભા ચૂંટણી દરમિયાન, ચૂંટણીના પ્રથમ છ તબક્કા માટે ‘વોટર ટર્નઆઉટ એપ’ પર મતદારોની સાચી સંખ્યા દર્શાવવામાં આવી હતી. જોકે, છેલ્લા તબક્કામાં એટલે કે સાતમા તબક્કાના મતદાનમાં માત્ર ટકાવારીના આંકડા જ આપવામાં આવ્યા હતા અને ચૂંટણી પંચ દ્વારા અગાઉના ડેટાને હટાવી દેવામાં આવ્યા હતા. નિષ્ણાતોની ટીમ અને ADR દ્વારા હાથ ધરવામાં આવેલા સંશોધન મુજબ, મતદારોની સંખ્યા અને વિવિધ મતવિસ્તારમાં ગણતરી કરાયેલા મતોની સંખ્યા વચ્ચે ગંભીર તફાવત જોવા મળ્યો હતો.
ADRના તારણોને ધ્યાનમાં રાખીને લેવામાં આવેલા કોઈપણ પગલાં અથવા પગલાં વિશે કમિશન ADRને જાણ કરે તેવી પણ વિનંતી કરવામાં આવી છે.આ મુદ્દો વર્ષ 2019માં પણ ઉઠાવવામાં આવ્યો હતો, જ્યારે ADR અને ‘કોમન કોઝ’ દ્વારા સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી કરવામાં આવી હતી. તેઓએ ઊંડાણપૂર્વકના જોડાણ પહેલાં કામચલાઉ ડેટાના આધારે પરિણામો જાહેર કરવાનું બંધ કરવા માટે ચૂંટણી પંચને સુચના આપવાની માંગ કરી હતી. અરજીમાં 2019ની લોકસભા ચૂંટણીનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો, જ્યાં અંદાજિત ડેટાના આધારે પરિણામો જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. ADRરએ કહ્યું કે ડિસેમ્બર 2019માં સુપ્રીમ કોર્ટે ચૂંટણી પંચ અને કેન્દ્ર સરકારને નોટિસ જારી કરી હોવા છતાં કોઈ નક્કર પગલાં લેવામાં આવ્યાં નથી.