વિશ્વના સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતા દેશ તરીકે, ભારતની આર્થિક વૃદ્ધિની વાર્તાને તેની વિશાળ અને શિક્ષિત માનવ મૂડીનો લાભ મળ્યો છે. તેનાથી વિપરીત, ભારતના શિક્ષિત યુવાનો ઉચ્ચ બેરોજગારીનો સામનો કરી રહ્યા છે, જે ભારતીય અર્થતંત્ર અને શ્રમ બજાર વચ્ચેના અસંતુલનને પ્રતિબિંબિત કરે છે. સત્તાવાર માહિતી અનુસાર, કેરળમાં યુવા બેરોજગારીનો દર રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં સૌથી વધુ છે, જ્યારે મધ્ય પ્રદેશમાં તે સૌથી ઓછો છે.
પીરિયોડિક લેબર ફોર્સ સર્વે (PLFS) દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલ સર્વેક્ષણ અહેવાલમાં જણાવાયું છે કે, કેરળમાં 15-29 વર્ષની વય જૂથમાં બેરોજગારીનો દર 29.9 ટકા છે, જેમાં સ્ત્રીઓમાં બેરોજગારી દર 47.1 ટકા અને પુરુષોમાં 19.3 ટકા છે.
PLFS ડેટા દર્શાવે છે કે, દેશમાં 15 વર્ષ અને તેથી વધુ વયના લોકો માટે બેરોજગારીનો દર 2023-24માં 3.2 ટકા પર યથાવત રહ્યો છે, જ્યારે મહિલાઓ માટે બેરોજગારીનો દર ગયા વર્ષે 2.9 ટકાથી વધીને 3.2 ટકા થયો છે. યુવા બેરોજગારીનો દર બે આંકડામાં 10.2 ટકા હતો, જેમાં મહિલાઓનો દર 11 ટકા અને પુરુષોમાં 9.8 ટકા હતો. 2022-23માં 15-29 વર્ષની વયના લોકો માટે બેરોજગારીનો દર 10 ટકા હતો.
કેન્દ્રશાસિત લક્ષદ્વીપ 15-29 વર્ષની વય જૂથમાં સૌથી વધુ બેરોજગારી દર સાથે યાદીમાં ટોચ પર છે, જે 36.2 ટકાનો દર નોંધે છે, જેમાં સ્ત્રીઓમાં 79.7 ટકા અને પુરુષોમાં 26.2 ટકા બેરોજગારી છે. આ પછી અન્ય કેન્દ્રશાસિત-આંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ છે, જ્યાં બેરોજગારી દર 33.6 ટકા છે. મહિલાઓમાં બેરોજગારીનો દર 49.5 ટકા અને પુરુષોમાં 24 ટકા છે. નાગાલેન્ડ (27.4 ટકા), મણિપુર (22.9 ટકા) અને અરુણાચલ પ્રદેશ (20.9 ટકા)માં યુવા બેરોજગારીનો દર પણ ઊંચો હતો, જ્યારે ગોવામાં દર 19.1 ટકા હતો.
સૌથી વધુ બેરોજગારી દર ધરાવતા ટોચના 10 ભારતીય રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો: લક્ષદ્વીપ-પુરુષ બેરોજગારી (26.27 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (9.73 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (36.2 ટકા), અંદામાન અને નિકોબાર ટાપુઓ-પુરૂષ બેરોજગારી (24 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (49.5 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (33.6 ટકા), કેરળ-પુરૂષ બેરોજગારી (19.3 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (47.1 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (29.9 ટકા), નાગાલેન્ડ-પુરુષ બેરોજગારી (27.9 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (26.6 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (27.4 ટકા), મણિપુર-પુરુષ બેરોજગારી (19.9 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (27.5 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (22.9 ટકા), લદ્દાખ-પુરુષ બેરોજગારી (11.4 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (38.3 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (22.2 ટકા), અરુણાચલ પ્રદેશ-પુરુષ બેરોજગારી (21.9 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (19.6 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (20.9 ટકા), ગોવા-પુરુષ બેરોજગારી (13.2 ટકા)-મહિલા બેરોજગારી (31 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (19.1 ટકા), પંજાબ-પુરુષ બેરોજગારી (16.7 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (24.5 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (18.8 ટકા), આંધ્રપ્રદેશ-પુરુષ બેરોજગારી (16.4 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (19.7 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (17.5 ટકા).
બીજી તરફ, દિલ્હી, UP, MP, ગુજરાત, છત્તીસગઢ, ઝારખંડ સહિતના ઘણા રાજ્યો સૌથી ઓછી બેરોજગારી ધરાવતા રાજ્યોમાં સામેલ છે. સૌથી ઓછો બેરોજગારી દર ધરાવતા રાજ્યોમાં મધ્યપ્રદેશની સ્થિતિ સારી છે. ઉત્તર પ્રદેશમાં બેરોજગારીનો દર 9.8 ટકા નોંધાયો છે.
સૌથી નીચો યુવા બેરોજગારી દર ધરાવતા ટોચના 10 ભારતીય રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો: મધ્યપ્રદેશ-પુરુષ બેરોજગારી (2.8 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (2.1 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (2.6 ટકા), ગુજરાત-પુરુષ બેરોજગારી (3.3 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (2.7 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (3.1 ટકા), ઝારખંડ-પુરુષ બેરોજગારી (4.8 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (1.5 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (3.6 ટકા), દિલ્હી-પુરુષ બેરોજગારી (4.6 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (4.8 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (4.6 ટકા), છત્તીસગઢ-પુરૂષ બેરોજગારી (6.6 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (5.8 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (6.3 ટકા), દાદરા અને નગર હવેલી-પુરૂષ બેરોજગારી (7.8 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (3.7 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (6.6 ટકા), ત્રિપુરા-પુરુષ બેરોજગારી (6.8 ટકા)-મહિલા બેરોજગારી (6.7 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (6.8 ટકા), સિક્કિમ-પુરુષ બેરોજગારી (8.3 ટકા)-મહિલા બેરોજગારી (6.8 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (7.7 ટકા), પશ્ચિમ બંગાળ-પુરુષ બેરોજગારી (8.5 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (10 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (9 ટકા), ઉત્તર પ્રદેશ-પુરુષ બેરોજગારી (9.3 ટકા)-સ્ત્રી બેરોજગારી (12.3 ટકા)-કુલ બેરોજગારી (9.8 ટકા).
ડેટા એ પણ દર્શાવે છે કે, જુલાઈ 2023થી જૂન 2024ના સમયગાળામાં 24 રાજ્યો અને કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં બેરોજગારીનો દર બે આંકડામાં હતો. જ્યારે શહેરી વિસ્તારોમાં, યુવા બેરોજગારીનો કુલ દર 14.7 ટકા હતો, જ્યારે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં તે 8.5 ટકા કરતા ઓછો હતો. શહેરી વિસ્તારોમાં મહિલાઓમાં કુલ બેરોજગારીનો દર 20.1 ટકા હતો જ્યારે ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં તે 8.2 ટકા હતો.
