નથી હેલમેટ પહેર્યુ કે નથી નંબર પ્લેટ, આવાને પોલીસ દંડ કરે કે દંડો ઠોકે?

સુરત શહેરમાં રવિવારની શાંત સડકો પર એક ચોંકાવનારું દૃશ્ય જોવા મળ્યું એક બાઇકચાલક ન તો હેલમેટ પહેરેલું હતું અને ન તો તેના વાહન પર નંબર પ્લેટ હતી. આ ઘટના એક પ્રશ્ન ઉભો કરે છે: આવા લોકો સાથે શું કરવું જોઈએ? પોલીસ દંડ કરે તો કેટલાક લોકો અપશબ્દો બોલે અને જો કડકાઈ કરે તો વિરોધ પણ થાય. આવી પરિસ્થિતિમાં કાયદાનું પાલન કેવી રીતે કરાવવું? અને સૌથી મોટો સવાલ આવી બેજવાબદારી શા માટે?

 હેલમેટ એ વાહનચાલકની સુરક્ષા માટેનું સૌથી મહત્ત્વનું છે. અકસ્માતની સ્થિતિમાં માથાને ગંભીર ઈજાથી બચાવવાનું કામ હેલમેટ કરે છે. રોડ અકસ્માતોમાં મૃત્યુના મોટા ભાગના કિસ્સાઓમાં માથાની ઇજા જ જવાબદાર હોય છે. તો પછી શા માટે લોકો હેલમેટ પહેરવામાં બેદરકારી દાખવે છે? કેટલાકને લાગે છે કે “મને કંઈ નહીં થાય” અથવા “આટલું નજીક જવાનું છે તો હેલમેટની શી જરૂર?” પરંતુ અકસ્માત ક્યારે અને ક્યાં થશે તેની કોઈ ગેરંટી નથી. આ બેદરકારી માત્ર પોતાના જીવનને જોખમમાં નથી મૂકતી પરંતુ પરિવારના સભ્યોને પણ દુઃખ આપે છે.

બીજી તરફ નંબર પ્લેટ વિનાના વાહનોનો મુદ્દો પણ ગંભીર છે. નંબર પ્લેટ એ વાહનની ઓળખ છે જે કાયદાકીય રીતે ફરજિયાત છે. આવા વાહનોનો ઉપયોગ ઘણીવાર ગુનાહિત પ્રવૃત્તિઓમાં થતો હોવાનું જોવા મળે છે કારણ કે તેની ઓળખ છુપાવવી સરળ બને છે. પરંતુ એવું નથી કે દરેક નંબર પ્લેટ વિનાનું વાહન ગુનેગારનું જ હોય. કેટલાક લોકો નવું વાહન ખરીદ્યા પછી નંબર પ્લેટ લગાવવામાં સમય લેતા હોય છે તો કેટલાક ફક્ત બેજવાબદારી દાખવે છે. પરંતુ આ બંને સ્થિતિમાં કાયદાનું ઉલ્લંઘન તો થાય જ છે.

પોલીસની ભૂમિકા અહીં મહત્ત્વની બની જાય છે. દંડ ફટકારવો એ કાયદાનું પાલન કરાવવાનો એક રસ્તો છે પરંતુ જો દંડથી લોકોમાં ફક્ત ગુસ્સો જ આવે અને બદલાવ ન આવે તો તેનો અર્થ શું? જો કોઈ બાઇકચાલક પાસે હેલમેટ ન હોય, તો તેને દંડ સાથે સાથે હેલમેટનું મહત્ત્વ સમજાવી શકાય. એ જ રીતે નંબર પ્લેટ વિનાના વાહનચાલકને ચેતવણી આપી નિયમોનું પાલન કરવા પ્રેરી શકાય.

આ સમસ્યાનો ઉકેલ ફક્ત પોલીસ પર છોડી દેવો યોગ્ય નથી. સમજુ નાગરિકો તરીકે આપણે પણ આગળ આવવું પડશે. જાગૃતિ એ સૌથી મોટું હથિયાર છે. આપણે આવા લોકોને પ્રેમથી રોકીને સમજાવી શકીએ કે કાયદો આપણા ભલા માટે જ છે. શાળાઓમાં, સમાજના સ્થળોએ અને સોશિયલ મીડિયા પર હેલમેટ અને નંબર પ્લેટના મહત્ત્વ વિશે ઝુંબેશ ચલાવી શકાય. દરેક વ્યક્તિને એ સમજાવવું જોઈએ કે કાયદામાં રહેવું એટલે પોતાના અને સમાજના ફાયદામાં રહેવું.

આખરે આ બધું વ્યક્તિની પોતાની જવાબદારી પર આવે છે. જો દરેક વ્યક્તિ એ સમજે કે હેલમેટ પોતાના જીવન માટે અને નંબર પ્લેટ સમાજની સુરક્ષા માટે જરૂરી છે તો આ સમસ્યા ઘણી હદે ઘટી શકે. પોલીસ અને નાગરિકો મળીને જો કામ કરે તો એક સુરક્ષિત અને જવાબદાર સમાજ બનાવવો શક્ય છે. કાયદો આપણી બંદૂક નથી પરંતુ આપણી ઢાલ છે આ વાત દરેક સુધી પહોંચાડવાની જરૂર છે.