દેશમાં રોજગારની તકો સતત ઘટી રહી છે. ઉપરાંત, જેમની પાસે નોકરી નથી તેમણે નોકરી શોધવાનું બંધ કરી દીધું છે. લગભગ 42 લાખ ભારતીયોની નોકરીઓ પણ જોખમમાં છે. આ બધા દાવા એક રિપોર્ટમાં કરવામાં આવ્યા છે. તેનું નામ સેન્ટર ફોર મોનિટરિંગ ઇન્ડિયન ઇકોનોમી રિપોર્ટ (CMIE રિપોર્ટ) છે. CMIE રિપોર્ટમાં ઘણા ચોંકાવનારા ખુલાસા થયા છે. આ અહેવાલ મુજબ, દેશના શ્રમબળમાં પણ ઘટાડો થયો છે. દેશમાં કામ કરતા લોકોની સંખ્યાને શ્રમ શક્તિ તરીકે સમજો. જેટલા લોકો એક દેશમાં કામ કરતા હશે, તેઓ જ તે દેશની શ્રમ શક્તિ હશે.
રિપોર્ટ અનુસાર, ફેબ્રુઆરીમાં દેશની શ્રમ શક્તિ 45.77 કરોડ હતી. પરંતુ માર્ચ આવે ત્યાં સુધીમાં તેમાં 42 લાખનો ઘટાડો જોવા મળ્યો. માર્ચ 2025માં, 45.35 કરોડ શ્રમ શક્તિ નોંધાઈ હતી. રિપોર્ટમાં શ્રમ શક્તિ ઉપરાંત, બેરોજગારી અને સંબંધિત આંકડા પણ પ્રકાશિત કરવામાં આવ્યા છે. આ મુજબ, દેશમાં બેરોજગાર લોકોની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો છે. ફેબ્રુઆરીમાં બેરોજગારોની સંખ્યા 3.86 કરોડ હતી, જે માર્ચમાં ઘટીને 3.5 કરોડ થઈ ગઈ, એટલે કે લગભગ 36 લાખનો ઘટાડો થયો. વાંચીને લાગે છે કે દેશમાં બેરોજગારી ઘટી ગઈ છે. પરંતુ આ પાછળનું કારણ એ નથી કે લોકોને રોજગાર મળી રહ્યો છે.
રિપોર્ટ મુજબ, બજારોમાં રોજગારની તકો પણ ઘટી રહી છે, તેથી લોકોએ સક્રિયપણે રોજગાર શોધવાનું જ બંધ કરી દીધું છે. એનો અર્થ એ થયો કે હવે તેઓ બેરોજગારોમાં ગણાતા નથી. જો કોઈ દેશમાં બેરોજગારીનો દર ઘટે છે, તો એવું માનવામાં આવે છે કે અર્થતંત્રમાં સુધારો થઈ રહ્યો છે. પરંતુ CMIE રિપોર્ટમાં, ભારતમાં બેરોજગારી દરમાં ઘટાડો થવાનું કારણ લોકોને નોકરી મળવી નથી, પરંતુ લોકો દ્વારા નોકરી શોધવાનું બંધ કરવું છે. કારણ છે ભરતી ન થવી. જો આપણે કેટલાક આંકડા જોઈએ તો…
2024ની સરખામણીમાં ઓફિસ કર્મચારીઓની ભરતીમાં 1.4 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. તેની પાછળનું કારણ રિટેલ ક્ષેત્ર, તેલ-ગેસ અને શિક્ષણ જેવા ક્ષેત્રોમાં ભરતીનો અભાવ છે.
વર્ષ 2024ની સરખામણીમાં, રિટેલ ક્ષેત્રમાં ભરતીમાં 13 ટકા, તેલ અને ગેસમાં 10 ટકા, શિક્ષણ ક્ષેત્રમાં 14 ટકા અને IT ક્ષેત્રમાં ભરતીમાં 3 ટકાનો ઘટાડો થયો છે.
સરકારે તેના E-માર્કેટપ્લેસ (ઈલેક્ટ્રોનિક માર્કેટપ્લેસ) GeM દ્વારા વર્ષ 2024-25માં 10 લાખથી વધુ ભરતીઓને સરળ બનાવી. આ પ્લેટફોર્મ પર, 33 હજારથી વધુ સેવા પ્રદાતાઓએ લઘુત્તમ વેતન અને નિશ્ચિત ચુકવણી જેવા વિવિધ પરિમાણોના આધારે લોકોને રોજગાર આપ્યો છે. આ નિમણૂકો વિવિધ સેવા પ્રદાતાઓ પર કરવામાં આવી હતી. આમ છતાં, બેરોજગારી સામે લડવા માટે સરકારના પ્રયાસો અપૂરતા લાગે છે. ઓછામાં ઓછું CMIE રિપોર્ટ તો આ જ કહે છે.
CMIE કહે છે કે, સામાન્ય રીતે દર મહિને બેરોજગારોની સંખ્યામાં લગભગ 10 લાખનો વધારો થાય છે. માર્ચ 2021થી માર્ચ 2025ની વચ્ચે, દર મહિને સરેરાશ 9.9 લાખ લોકો બેરોજગારોની યાદીમાં જોડાયા. પરંતુ હવે જે આંકડા આવ્યા છે, તે મુજબ બેરોજગારોની સંખ્યામાં ઘટાડો થયો છે.
CMIE મુજબ, 15 થી 59 વર્ષની વયના લોકો કાર્યકારી વય જૂથમાં આવે છે. મતલબ કે, આ એવા લોકો છે જે દેશના શ્રમ શક્તિમાં યોગદાન આપી શકે છે, જો તેમની પાસે રોજગારની તકો હોય તો. ગયા વર્ષની સરખામણીમાં કામ કરવાની ઉંમર ધરાવતા લોકો માટે રોજગારની તકોમાં પણ ઘટાડો જોવા મળ્યો છે. જો આપણે તેના આંકડાઓ પર નજર કરીએ તો, ડિસેમ્બર 2024માં, દેશમાં કામકાજની ઉંમરના 38 ટકાથી વધુ લોકો રોજગારી મેળવતા હતા. માર્ચ 2025માં, આ સંખ્યા ઘટીને 37.7 ટકા થઈ ગઈ.