દાઉદી બોહરા એક એવી વૈશ્વિક લઘુમતી પ્રજા છે, જે પોતાના અનોખા સાંસ્કૃતિક વારસા, ધાર્મિક મૂલ્યો અને રાષ્ટ્રવાદી ભાવના દ્વારા દુનિયામાં એક આદર્શ રજૂ કરે છે. આ વેપારી પ્રજાએ ન માત્ર પોતાના વ્યવસાયિક કૌશલ્ય અને નૈતિક આચરણથી વિશ્વભરમાં ખ્યાતિ મેળવી છે, પરંતુ રાષ્ટ્ર પ્રત્યેની અતૂટ નિષ્ઠા અને સમાજસેવાની ભાવનાથી પણ બધાને પ્રેરણા આપી છે. ભારતના સંદર્ભમાં દાઉદી બોહરા સમુદાયે પોતાની રાષ્ટ્રભક્તિ અને સમાજ પ્રત્યેની જવાબદારી દ્વારા એક અનુકરણીય દાખલો સ્થાપ્યો છે, જે આખી દુનિયાના લઘુમતી સમુદાયો માટે પ્રેરણાદાયી છે.
બોહરાનો મતલબ
દાઉદી બોહરા શીઆ ઇસ્માઇલી ઇસ્લામના મુસ્તઅલી શાખાનો એક ઉપસમુદાય છે, જેનો ઉદ્ભવ 10મી સદીમાં ફાતિમી ખિલાફતથી થયો હતો. આ સમુદાયનું નામ ‘બોહરા’ ગુજરાતી શબ્દ ‘વહોરવું’ (વેપાર કરવો) પરથી પડ્યું, જે તેમની વેપારી પરંપરાને દર્શાવે છે. ભારતમાં, ખાસ કરીને ગુજરાતમાં, બોહરાઓએ પોતાની જડો ઊંડી કરી અને સમય જતાં વિશ્વભરમાં ફેલાયા. આજે દાઉદી બોહરાઓ ભારત, પાકિસ્તાન, યુરોપ, અમેરિકા, ઓસ્ટ્રેલિયા, આફ્રિકા અને મધ્ય પૂર્વના દેશોમાં નાના પરંતુ સમૃદ્ધ સમુદાય તરીકે વસે છે. તેમના ધાર્મિક નેતા, દાઈ અલ-મુત્લક, ખાસ કરીને 53મા દાઈ સૈયદના મુફદ્દલ સૈફુદ્દીન, તેમને નૈતિક અને આધ્યાત્મિક માર્ગદર્શન આપે છે, જેના દ્વારા તેઓ આધુનિક યુગમાં પણ પોતાના મૂલ્યો જાળવી રાખે છે.
રાષ્ટ્રવાદી પ્રજા
દાઉદી બોહરા સમુદાયની સૌથી મોટી વિશેષતા તેની રાષ્ટ્રભક્તિ છે. ભારતમાં, તેઓ હંમેશાં રાષ્ટ્રના વિકાસ અને એકતા માટે પ્રતિબદ્ધ રહ્યા છે. તાજેતરમાં, વક્ફ સુધારણા અધિનિયમ 2025ના સમર્થનમાં તેમની સક્રિય ભૂમિકા એ દર્શાવે છે કે તેઓ રાષ્ટ્રીય હિતને પોતાના સમુદાયના હિત સાથે જોડે છે. આ અધિનિયમ દ્વારા વક્ફ સંપત્તિઓનું પારદર્શી સંચાલન શક્ય બનશે, જેનાથી દાઉદી બોહરા જેવા લઘુમતી સમુદાયોની સંપત્તિનું રક્ષણ થશે. આ પગલું તેમની રાષ્ટ્ર પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાનું પ્રતીક છે, કારણ કે તેઓ માને છે કે રાષ્ટ્રની પ્રગતિમાં જ તેમની પ્રગતિ રહેલી છે.
ભારતના વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી સાથેની તેમની બેઠકો દરમિયાન, દાઉદી બોહરાઓએ વિકસિત ભારત 2047ના વિઝનને સમર્થન આપ્યું છે. તેમનું કહેવું છે કે ભારતે તેમની ઓળખને હંમેશાં સમૃદ્ધ થવા દીધી છે, અને આજે તેઓ રાષ્ટ્રના વિકાસમાં પોતાનું યોગદાન આપવા ઇચ્છે છે. આવી ભાવના દર્શાવે છે કે દાઉદી બોહરા ન માત્ર ધાર્મિક લઘુમતી છે, પરંતુ એક એવો સમુદાય છે જે રાષ્ટ્રીય એકતા અને પ્રગતિનું સમર્થન કરે છે.
વેપાર નૈતિકતા સાથે
દાઉદી બોહરાઓની વેપારી પરંપરા સદીઓ જૂની છે. તેઓ ઇસ્લામિક વેપારના નૈતિક સિદ્ધાંતોને અનુસરે છે, જેમાં વ્યાજ-મુક્ત વ્યવહારો અને પ્રામાણિકતા પર ભાર આપવામાં આવે છે. આજે તેઓ વિશ્વભરમાં વિવિધ ઉદ્યોગોમાં સફળ છે, જેમાં ટેક્સટાઇલ, રિયલ એસ્ટેટ, શિક્ષણ, આરોગ્યસેવા અને ટેકનોલોજીનો સમાવેશ થાય છે. તેમની સફળતાનું રહસ્ય તેમની મહેનત, નવીનતા અને સમુદાયના સભ્યો વચ્ચેનો વિશ્વાસ છે.
દાઉદી બોહરાઓનું વેપારી મોડેલ લઘુમતી સમુદાયો માટે એક આદર્શ ઉદાહરણ છે. તેઓ ન માત્ર આર્થિક વિકાસ કરે છે, પરંતુ પોતાની સફળતાનો ઉપયોગ સમાજસેવા માટે પણ કરે છે. ઉદાહરણ તરીકે, તેમની ‘ફૈઝ અલ-મવાઇદ અલ-બુર્હાનિયાહ’ યોજના દ્વારા તેઓ સમુદાયના દરેક ઘર સુધી ભોજન પહોંચાડે છે, જેથી કોઈ ભૂખ્યું ન રહે. આવી પહેલો દર્શાવે છે કે તેઓ ન માત્ર આર્થિક રીતે સશક્ત છે, પરંતુ સામાજિક ન્યાય પ્રત્યે પણ પ્રતિબદ્ધ છે.
પરંપરા સાથે આધુનિકતા
દાઉદી બોહરાઓની સંસ્કૃતિ યેમેની, ઇજિપ્શિયન, પર્સિયન અને ભારતીય પરંપરાઓનું સુંદર સંગમ છે. તેમની ભાષા, લિસાન અલ-દાવત, ગુજરાતીનું એક સ્વરૂપ છે, જેમાં અરબી, ઉર્દૂ અને પર્સિયન શબ્દોનો સમાવેશ થાય છે. આ ભાષા તેમની ઓળખનું એક મહત્વનું અંગ છે, જે ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક વારસાને જાળવી રાખે છે. તેમનો પોશાક, લિબાસ અલ-અનવર, પણ અનન્ય છે. પુરુષો સફેદ કુર્તા, સાયા અને ટોપી પહેરે છે, જ્યારે સ્ત્રીઓ રંગબેરંગી રીદા પહેરે છે, જે હિજાબથી અલગ છે અને તેમની આધુનિક છતાં પરંપરાગત શૈલીને દર્શાવે છે.
આ સમુદાયે આધુનિકતા અને પરંપરાને સંતુલિત કરવાનું અદ્ભુત કૌશલ્ય દર્શાવ્યું છે. તેઓ ડિજિટલ યુગમાં પણ સફળતાપૂર્વક આગળ વધ્યા છે. ઉદાહરણ તરીકે, બોહરા મહિલાઓ આજે ઓનલાઈન વેપાર અને ઉદ્યમશીલતામાં સક્રિય છે, જે દર્શાવે છે કે તેઓ પરંપરાગત મૂલ્યો સાથે આધુનિક વ્યવસાયનું સંયોજન કરી શકે છે. આવી વૈવિધ્યતા અને અનુકૂલનક્ષમતા તેમને લઘુમતી સમુદાયો માટે એક આદર્શ બનાવે છે.
શિક્ષણ અને સમાજસેવા
દાઉદી બોહરાઓ શિક્ષણને ખૂબ મહત્વ આપે છે. તેમનું શૈક્ષણિક સંસ્થાન, અલજમીઆ-તુસ-સૈફિયા, વિશ્વભરમાં ધાર્મિક અને બિનસાંપ્રદાયિક શિક્ષણ આપે છે. આ સંસ્થા યુવાનોને આધુનિક ટેકનોલોજી અને પરંપરાગત જ્ઞાનનું સંયોજન કરીને તૈયાર કરે છે. ઉપરાંત, તેમની MSB શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ વિશ્વના ઘણા દેશોમાં ગુણવત્તાયુક્ત શિક્ષણ પૂરું પાડે છે.
સમાજસેવામાં પણ બોહરાઓ અગ્રેસર છે. તેમની ‘પ્રોજેક્ટ રાઇઝ’ યોજના દ્વારા તેઓ શિક્ષણ, આરોગ્ય અને પર્યાવરણ સંરક્ષણ જેવા ક્ષેત્રોમાં કામ કરે છે. ભારતમાં, મુંબઈના ભેંડી બજારમાં ‘સૈફી બુર્હાની ઉપલિફ્ટમેન્ટ પ્રોજેક્ટ’ એ શહેરી પુનર્વિકાસનું એક ઉત્તમ ઉદાહરણ છે, જે રાષ્ટ્રીય વિકાસના પ્રયાસો સાથે સુસંગત છે.
વૈશ્વિક આદર્શ તરીકે
દાઉદી બોહરા સમુદાય એક એવો લઘુમતી સમુદાય છે, જે દુનિયાના અન્ય સમુદાયો માટે આદર્શ બની શકે છે. તેમની રાષ્ટ્રવાદી ભાવના, વેપારી નૈતિકતા, સાંસ્કૃતિક વૈવિધ્ય અને સમાજસેવાની પ્રતિબદ્ધતા તેમને અનન્ય બનાવે છે. ભારત જેવા બહુસાંસ્કૃતિક દેશમાં, તેઓ એકતા અને સમન્વયનું પ્રતીક છે. વિશ્વભરમાં, તેઓ શાંતિપૂર્ણ સહઅસ્તિત્વ અને પરસ્પર સહકારનું ઉદાહરણ રજૂ કરે છે.
દાઉદી બોહરા સમુદાય એક એવી પ્રજા છે, જે પોતાના રાષ્ટ્રવાદી ઝનૂન, વેપારી કૌશલ્ય અને સામાજિક પ્રતિબદ્ધતા દ્વારા લઘુમતી સમુદાયો માટે એક ચમકતું ઉદાહરણ છે. તેમની સફળતા એ નથી કે તેઓએ આર્થિક રીતે પ્રગતિ કરી, પરંતુ એ છે કે તેમણે પોતાના મૂલ્યો અને રાષ્ટ્ર પ્રત્યેની નિષ્ઠાને ક્યારેય ભૂલ્યા નહીં. ભારતના વિકાસમાં તેમનું યોગદાન અને વૈશ્વિક સ્તરે તેમની સકારાત્મક છબી દર્શાવે છે કે દાઉદી બોહરા ખરેખર એક આદર્શ સમુદાય છે, જે દુનિયાને એકતા, નૈતિકતા અને પ્રગતિનો માર્ગ બતાવે છે.
(લેખક એક પ્રતિષ્ઠિત ઉદ્યોગપતિ અને સમાજસેવક છે. લેખમાં વ્યક્ત કરેલા વિચારો તેમના અંગત વિચારો છે.)