સુપ્રીમ કોર્ટના ન્યાયાધીશ જસ્ટિસ BV નાગરથનાએ શનિવારે રાજ્યપાલોની ભૂમિકા પર સવાલો ઉઠાવ્યા હતા. તેમણે ખુબ જ કડકાઈથી કહ્યું કે, રાજ્યપાલ એવી ભૂમિકા ભજવી રહ્યા છે જ્યાં તેમણે ભજવવી ન જોઈએ. જ્યારે તેઓએ સક્રિય રહીને તેમની ભૂમિકા ભજવવી જોઈએ, ત્યારે તેઓ આવું નથી કરી રહ્યા. સુપ્રીમ કોર્ટમાં રાજ્યપાલો સામે ચાલી રહેલા મામલાઓ પર ચિંતા વ્યક્ત કરતા તેમણે તેમને દુઃખદ ગણાવ્યા.
જસ્ટિસ BV નાગરથનાની ટિપ્પણી એવા સમયે આવી છે, જ્યારે કેરળ અને તમિલનાડુ જેવા રાજ્યોએ તેમના રાજ્યપાલો દ્વારા બિલને મંજૂરી ન આપવાના મુદ્દે સુપ્રીમ કોર્ટનો સંપર્ક કર્યો છે. બંધારણના અનુચ્છેદ 361 હેઠળ રાજ્યપાલોને અપરાધિક કાર્યવાહીથી અપાયેલી પ્રતિરક્ષાના પ્રશ્નને અલગ કેસમાં તપાસવા માટે પણ અદાલત સંમત થઈ છે.
બેંગલુરુમાં NLSIU સંધિ કોન્ફરન્સમાં સમાપન મુખ્ય વક્તવ્ય આપતા, જસ્ટિસ નાગરથનાએ કહ્યું કે, આજના સમયમાં, કમનસીબે, ભારતના કેટલાક રાજ્યપાલો એવી ભૂમિકાઓ ભજવી રહ્યા છે જે તેમણે ભજવવી જોઈએ નહીં અને તેઓ જ્યાં ભજવવી જોઈએ ત્યાં તેઓ નિષ્ક્રિય છે. સર્વોચ્ચ અદાલતમાં રાજ્યપાલો સામેના કેસો એ ભારતમાં રાજ્યપાલના બંધારણીય પદની દુઃખદ વાર્તા છે.
રાજ્યપાલોની નિષ્પક્ષતાના મુદ્દે વકીલ અને સામાજિક કાર્યકર્તા દુર્ગાબાઈ દેશમુખનો ઉલ્લેખ કરીને ન્યાયમૂર્તિ નાગરથનાએ કહ્યું કે, રાજ્યપાલ પાસે કંઈક કામ કરવાની અપેક્ષા છે. અમે અમારા બંધારણમાં રાજ્યપાલનો સમાવેશ કરવા માંગીએ છીએ, કારણ કે, અમને લાગે છે કે જો રાજ્યપાલ ખરેખર તેમની ફરજો પ્રત્યે સભાન હોય અને તે સારી રીતે કામ કરે તો આ સંસ્થા વિરોધાભાસી જૂથો વચ્ચે એક પ્રકારની સમજ અને સુમેળ લાવશે. તે આ હેતુ માટે જ પ્રસ્તાવિત છે. ગવર્નન્સનો વિચાર રાજ્યપાલને પક્ષના રાજકારણ, જૂથબંધીથી ઉપર રાખવાનો અને પક્ષની બાબતોમાં તેમને ગૌણ ન કરવાનો છે.
કર્ણાટકના રાજ્યપાલ થાવર ચંદ ગેહલોત અને રાજ્યની કોંગ્રેસ સરકાર વચ્ચે કથિત MUDA (મૈસૂર અર્બન ડેવલપમેન્ટ ઓથોરિટી) સ્થળ ફાળવણી કૌભાંડમાં ચાલી રહેલા મતભેદ વચ્ચે સુપ્રીમ કોર્ટના જજની ટિપ્પણી આવી છે, જેમાં CM સિદ્ધારમૈયાની પત્ની પાર્વતીનું નામ સામે આવ્યું છે, ગેહલોતે ગયા અઠવાડિયે સિદ્ધારમૈયાને કારણ બતાવો નોટિસ ફટકારી હતી. ગુરુવારે, કર્ણાટક સરકારે એક ઠરાવ પસાર કર્યો હતો જેમાં રાજ્યપાલને નોટિસ પાછી ખેંચવાની ‘મજબૂત સલાહ’ આપવામાં આવી હતી.
જસ્ટિસ નાગરથનાએ કહ્યું કે, ભારતીય બંધારણવાદને વધુ મજબૂત કરવા માટે, રાષ્ટ્રએ ‘સંઘવાદ, બંધુત્વ, મૂળભૂત અધિકારો અને સૈદ્ધાંતિક શાસન’ પર ભાર મૂકવો જોઈએ. કેન્દ્ર અને વિપક્ષ શાસિત રાજ્યો વચ્ચે વધતા ઘર્ષણ વચ્ચે, જસ્ટિસ નાગરથનાએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે, રાજ્યોને ‘અક્ષમ અથવા આધીન’ તરીકે ગણવામાં આવવું જોઈએ નહીં અને મંત્ર બંધારણીય શાસન કુશળતાનો હોવો જોઈએ.
તેમણે કહ્યું કે, તે ધ્યાનમાં રાખવું પડશે કે સંઘ અને રાજ્યને અનુક્રમે રાષ્ટ્રીય અને પ્રાદેશિક મહત્વના મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાનો અધિકાર છે. રાજ્યના અધિકારક્ષેત્ર હેઠળ આવતા વિષયો બિનમહત્વપૂર્ણ નથી અને રાજ્યોને અસમર્થ અથવા ગૌણ ગણવા જોઈએ નહીં. બંધારણીય રાજનીતિની ભાવના અને પક્ષવિહીન મુત્સદ્દીગીરીનો મંત્ર હોવો જોઈએ.
જસ્ટિસ નાગરથનાએ કહ્યું કે, બંધારણની પ્રસ્તાવનામાં ઉલ્લેખિત ચાર આદર્શોમાં ભાઈચારો એ સૌથી ઓછો અપનાવવામાં આવેલ આદર્શ છે અને કહ્યું કે, બંધુત્વના આદર્શને હાંસલ કરવાનો પ્રયાસ ‘સંવિધાનમાં સમાવિષ્ટ દરેક નાગરિક દ્વારા તેની મૂળભૂત ફરજોની સ્વીકૃતિ સાથે શરૂ થવો જોઈએ. જે કલમ 51A હેઠળ ઉલ્લેખિત છે.
સુપ્રીમ કોર્ટના જજે એ વાત પર પણ ભાર મૂક્યો હતો કે, મહિલાઓની આર્થિક સ્વતંત્રતા સમાજને સાચી ‘રચનાત્મક નાગરિકતા’ પ્રદાન કરશે. તેમણે કહ્યું કે, મારે ધ્યાનમાં રાખવું જોઈએ કે, સામાજિક સુધારણા અને મહિલાઓના આર્થિક શોષણ સામે સૌથી સુરક્ષિત માધ્યમ મહિલાઓની આર્થિક સ્વતંત્રતા છે. ઔપચારિક કાર્યબળમાં ભાગ લેવાની, સર્જનાત્મક રીતે યોગદાન આપવાની અને આગળ વધવાની સ્ત્રીની મહત્વાકાંક્ષા ઘણીવાર ઘરેલું ફરજો અને જવાબદારીઓના અભાવને કારણે અવરોધે છે, જેમ કે બાળકોનો ઉછેર અથવા ઘરના કામકાજ પૂર્ણ કરવા. સમાજમાં પરિવર્તનકારી બદલાવ અને સાચી ‘રચનાત્મક નાગરિકતા’ હાંસલ કરવા માટે, કાયદાનું રક્ષણ એ સુનિશ્ચિત કરવું જોઈએ કે, મહિલાઓને માતૃત્વ અને રોજગાર વચ્ચે સમાધાન ન કરવું પડે.
2021માં સુપ્રીમ કોર્ટમાં નિયુક્ત થયેલા જસ્ટિસ નાગરથના ઘણા ઐતિહાસિક નિર્ણયોનો હિસ્સો રહ્યા છે. જસ્ટિસ નાગરથના, જેઓ સપ્ટેમ્બર 2027માં ભારતના મુખ્ય ન્યાયાધીશ (CJI) બનશે, તેમણે ઘણા મહત્વપૂર્ણ અસંમત અભિપ્રાયો આપ્યા છે. 2023માં નોટબંધીને સમર્થન આપતા સર્વોચ્ચ અદાલતના ચુકાદામાં ન્યાયાધીશ નાગરથના એકમાત્ર અસંમત હતા, જે યોગ્ય પ્રક્રિયામાં રહેલી ક્ષતિઓને પ્રકાશિત કરે છે. તે જ વર્ષે, 26-અઠવાડિયાના ગર્ભને સંડોવતા ગર્ભપાત સાથે સંકળાયેલા કેસમાં, તેમણે ગર્ભના અધિકારો પર સ્ત્રીની સ્વાયત્તતાને પ્રાથમિકતા આપી. બેન્ચના બીજા જજ જસ્ટિસ હિમા કોહલીએ ગર્ભપાત વિરુદ્ધ ચુકાદો આપ્યો હતો.