આ વર્ષે જૂન મહિનામાં એક કંપની એપલ, માઇક્રોસોફ્ટ, ગૂગલ જેવી કંપનીઓને હરાવીને વિશ્વની નંબર 1 કંપની બની હતી. તેની માર્કેટ કેપ 3.3 ટ્રિલિયન ડૉલર થઈ ગઈ હતી. જો રૂપિયામાં ગણવામાં આવે તો તે લગભગ 277 લાખ કરોડ રૂપિયા છે. આ કંપની શેરબજારમાં એટલી લોકપ્રિય થઈ ગઈ કે રોકાણકારો રાતોરાત લખપતિમાંથી કરોડપતિ અને કરોડપતિમાંથી અબજોપતિ બની ગયા. પરંતુ ગઈકાલે આ જ કંપનીના શેરમાં લગભગ 10 ટકાનો ઘટાડો થયો અને સમગ્ર અમેરિકન સ્ટોક માર્કેટ (નાસ્ડેક)ને હચમચાવી નાખ્યું. તેનું મૂલ્યાંકન એક જ દિવસમાં 279 બિલિયન ડૉલર (રૂ. 23 લાખ કરોડ) ઘટ્યું.
આર્ટિફિશિયલ ઈન્ટેલિજન્સ (AI)ના મોજા પર સવાર આ કંપનીમાં ગઈકાલે થયેલા ઘટાડાથી સમગ્ર વિશ્વના શેરબજારોનું વાતાવરણ બગાડ્યું છે. મોટી મોટી કંપનીઓના શેરમાં ઘટાડો થયો છે. ભારત પણ આનાથી અલગ રહ્યું નથી. ઘણા દિવસોના ઉછાળા પછી, આજે સેન્સેક્સ અને નિફ્ટી 50 બંનેમાં સારો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. જો તમે હજી સુધી એ સમજી શક્યા નથી કે અમે કોઈ કંપની વિશે વાત કરી રહ્યા છીએ, તો તે Nvidia છે. તેના ઘટાડાથી અમેરિકામાં ફરી એકવાર આર્થિક મંદી આવી છે. આ સાથે, ઉદ્યોગના બે નિષ્ણાતોએ કહ્યું છે કે AIનો ક્રેઝ હદ વટાવી ગયો છે.
ગઈકાલે Nvidia Corp. શેર 9.5 ટકા ઘટ્યા, તેના 278.9 બિલિયન ડૉલરનો સફાયો થઇ ગયો. જ્યારથી કંપનીએ તેનો અર્નિંગ રિપોર્ટ જાહેર કર્યો છે, ત્યારથી તેમાં 14 ટકાનો ઘટાડો થઇ ચુક્યો છે. કમાણીના અહેવાલ અપેક્ષાઓ પર ખરા ઉતર્યા નથી. ફિલાડેલ્ફિયા સેમિકન્ડક્ટર ઇન્ડેક્સના તમામ 30 શેરો ઓછામાં ઓછા 5.4 ટકા ઘટ્યા હતા, જેમાં ઓન સેમિકન્ડક્ટર, KLA કોર્પ. અને મોનોલિથિક પાવર સિસ્ટમ્સ ઇન્કના શેર 9 ટકાથી વધુ ઘટ્યા. Nasdaq 100 પોતે લગભગ 3.2 ટકા ઘટ્યો હતો.
AI પરનો વિશ્વાસ કેટલી હદે ડગમગી ગયો છે, તેનો અંદાજ એ વાત પરથી લગાવી શકાય છે કે, આલ્ફાબેટ, માઇક્રોસોફ્ટ અને એપલ જેવી મોટી ટેક્નોલોજી કંપનીઓના શેરમાં લગભગ 2-2 ટકાનો ઘટાડો થયો છે, જે AI દ્વારા અર્થતંત્રને બદલવાનો દાવો કરી રહી છે. તમામ ચિપ મેન્યુફેક્ચરિંગ કંપનીઓની હાલત સૌથી વધુ ખરાબ છે.
ચીનની આર્થિક વૃદ્ધિની ચિંતાએ કોમોડિટી બજારોને તેલથી લઈને કોપર સુધી હલાવી દીધા છે. US મેન્યુફેક્ચરિંગ ડેટામાં નજીવો ઘટાડો થયો હતો અને ભાવમાં વધારો સૂચવ્યો હતો, જે ફુગાવા માટે ચિંતાજનક હોઈ શકે છે. ટેક્નોલોજી સંબંધિત શેરોમાં ઘટાડો થવાનું મુખ્ય કારણ AIના ભવિષ્યને લગતી નવીનતમ ચેતવણીઓ હતી. આ ચેતવણીઓ અનુસાર, વૈશ્વિક અર્થતંત્રોમાં પરિવર્તન લાવવાનું AIનું વચન હજુ સુધી પૂર્ણ થયું નથી, જેના કારણે તેમની ઊંચી કિંમતોને ન્યાયી ઠેરવવી મુશ્કેલ બની રહી છે.
આ મંતવ્યો JPમોર્ગન એસેટ મેનેજમેન્ટ અને બ્લેકરોક ઇન્વેસ્ટમેન્ટ ઇન્સ્ટિટ્યૂટની ટિપ્પણીઓમાં બહાર આવ્યા છે. JPMAM ખાતે માર્કેટ અને ઇન્વેસ્ટમેન્ટ વ્યૂહરચના વડા માઇકલ સિમ્બાલેસ્ટે ચેતવણી આપી હતી કે, જ્યાં સુધી ટેક ઉદ્યોગની બહારની કંપનીઓ તરફથી AI સેવાઓની માંગ ન વધે ત્યાં સુધી AI પર ખર્ચને વાજબી ઠેરવી શકાય નહીં. બ્લેકરોક ઇન્વેસ્ટમેન્ટના વડા જીન બોવિને જણાવ્યું હતું કે, AIને સફળ થવા માટે ‘ધીરજની જરૂર છે’ અને તે ‘ત્રિમાસિક નહીં, પરંતુ વર્ષોની’ લાંબી પ્રક્રિયા હશે.
જોકે આ ચેતવણીઓ લાંબા સમયથી આવી રહી હતી. જુલાઈમાં, આલ્ફાબેટ (ગૂગલ)એ AI પર ખર્ચ વધારવાની વાત કરી હતી, જ્યારે નફાના નામે બતાવવા માટે કંઈ જ નહોતું. રોકાણકારોને આ પસંદ ન આવ્યું અને શેરમાં મોટો ઘટાડો જોવા મળ્યો. આ પછી રોકાણકારો ટેક્નોલોજી સેક્ટરના શેરથી દૂર રહેવા લાગ્યા. પરંતુ તાજેતરની ચેતવણી એવા સમયે આવી છે, જ્યારે ફેડની સંભવિત તરફેણને કારણે US માર્કેટ રેકોર્ડ ઊંચાઈની નજીક પહોંચી ગયું હતું.
ઝેક્સ ઇન્વેસ્ટમેન્ટ મેનેજમેન્ટના ક્લાયન્ટ પોર્ટફોલિયો મેનેજર બ્રાયન મલબેરીએ જણાવ્યું હતું કે, ‘શું આપણે ખરેખર આ મંદીમાંથી છટકી જઈ રહ્યા છીએ, અથવા આપણને આ અઠવાડિયાના અંતમાં એક એવો અહેવાલ મળશે, જે દર્શાવે છે કે બેરોજગારીનો દર નોંધપાત્ર રીતે વધી રહ્યો છે.’ તેમણે કહ્યું, ‘આ અસ્થિરતાની સૌથી મોટી અસર તે ક્ષેત્રો પર પડી છે, જેનું મૂલ્ય પહેલાથી જ વધુ પડતું હતું. હવે લોકો એવી વસ્તુ શોધી રહ્યા છે જે વાસ્તવિક આવક અને સ્થિર ભવિષ્ય દર્શાવે છે.’
મર્ફી એન્ડ સિલ્વેસ્ટ વેલ્થ મેનેજમેન્ટના માર્કેટ સ્ટ્રેટેજિસ્ટ અને સિનિયર વેલ્થ મેનેજર પૌલ નોલ્ટે જણાવ્યું હતું કે, ‘મોટી ટેક્નોલોજી કંપનીઓ વચ્ચે પરસ્પર ખરીદી સિવાય, અમે ખરેખર AIને બાકીના અર્થતંત્રમાં ફેલાયેલું જોયું નથી.’ તેમણે કહ્યું, ‘આ ખર્ચમાંથી મળેલી આવક અંગે હજુ પણ મોટો પ્રશ્ન છે અને જો આપણે ડોટ-કોમ યુગ પર નજર કરીએ, તો ઇન્ટરનેટના પ્રથમ વિજેતાઓ હંમેશા છેલ્લા વિજેતા ન હતા. આપણે હજી એ વેલ્યુએશન લેવલ પર નથી, જ્યાં હું આ ડિપ ખરીદવા વિશે વિચારીશ.’
