કોંગ્રેસ નેતા રાહુલ ગાંધીએ સોમવારે મહારાષ્ટ્રમાં મતદાનના બે દિવસ પહેલા PM નરેન્દ્ર મોદીના ‘એક હૈ તો સેફ હૈ’ સૂત્ર પર તીક્ષ્ણ કટાક્ષ કર્યો અને તેમના પર મહારાષ્ટ્રના લોકો કરતાં બિઝનેસ ટાયકૂન ગૌતમ અદાણીના હિતોને પ્રાધાન્ય આપવાનો આરોપ લગાવ્યો. રાહુલ ગાંધીએ આરોપ લગાવ્યો કે PM મોદીના સ્લોગન ‘એક હૈ તો સેફ હૈ’માં ‘સલામત’ મુંબઈની સંપત્તિનું પ્રતીક છે. તેમણે આક્ષેપ કર્યો હતો કે, ગૌતમ અદાણી BJPની આગેવાની હેઠળની સરકારના સમર્થનથી મુંબઈની મિલકતોને નિશાન બનાવી રહ્યા છે. શું રાહુલ ગાંધીનો આ પ્રયાસ ખોટા સમયે ખોટો નિર્ણય નથી? રાહુલ ગાંધી વારંવાર એ જ મુદ્દાઓ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છે, જે તેઓ છેલ્લી ચૂંટણીમાં હારી ગયા છે. ધારાવી રિડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટનો વિરોધ કરીને શું તેઓ મહારાષ્ટ્રમાં કોંગ્રેસ માટે મુશ્કેલી નથી ઉભી કરી રહ્યા?
રાહુલે કહ્યું કે, ધારાવી રિડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ એક વ્યક્તિને ફાળવવા માટે સમગ્ર રાજકીય પ્રક્રિયાને ઉલટ પુલટ કરી નાખવામાં આવી હતી. તેમણે કહ્યું, ‘ધારાવી રિડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ અયોગ્ય છે અને તે માત્ર એક વ્યક્તિને ફાયદો પહોંચાડવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે. અમને ખાતરી નથી કે, કેવી રીતે ટેન્ડર આપવામાં આવે છે, તે માત્ર એક વ્યક્તિને ભારતના તમામ બંદરો, એરપોર્ટ અને સંપત્તિ આપવામાં આવી રહી છે. રાહુલ ગાંધી કંઈ પહેલીવાર ઉદ્યોગપતિ અદાણી પર નિશાન સાધી રહ્યા નથી, આ પહેલા પણ તેઓ દરેક મંચ અને દરેક મીટિંગમાં અદાણી અને PM મોદીના સંબંધો પર પ્રહાર કરતા રહ્યા છે. આ વખતે ધારાવીના બહાને તેઓ અદાણી અને PM મોદી પર પ્રહારો કરી રહ્યા છે. હકીકતમાં ધારાવીનો મુદ્દો આખા મહારાષ્ટ્રમાં ચાલવાનો નથી. મુંબઈમાં પણ ધારાવી કોઈ મુદ્દો નથી, કોંગ્રેસ ધારાવીના મુદ્દાથી લોકોને છેતરીને ચૂંટણી જીતી શકે છે, પરંતુ આ પણ મુશ્કેલ જ લાગે છે. કારણ કે ધારાવીના મોટાભાગના લોકો પોતાનું ઘર ધરાવવાનું સપનું સાકાર થતું જોઈ રહ્યા છે. જે આજે મુંબઈ કે કોઈપણ મેટ્રો શહેરમાં મધ્યમ વર્ગ માટે મુશ્કેલ બની ગયું છે. આ પહેલા પણ મુંબઈમાં એવી ઘણી ઝૂંપડપટ્ટીઓ છે જ્યાં અગાઉની BJP-શિવસેના સરકાર દરમિયાન હજારો લોકોનો ઉદ્ધાર થઇ ચુક્યો હતો. ધારાવીના લોકો આ મામલે પાછળ રહી ગયા, કારણ કે તેના પર રમાતા રાજકારણને કારણે મામલો પેન્ડિંગ રહ્યો હતો.
અંગ્રેજોએ 1882માં ધારાવીની સ્થાપના કરી હતી. તેની સ્થાપનાનો હેતુ મજૂરોને સસ્તું રહેઠાણ પ્રદાન કરવાનો હતો. ધીમે ધીમે લોકો અહીં વસવા લાગ્યા અને ઝૂંપડપટ્ટીઓ બની. દાયકાઓ સુધી સરકારને કોઈ મતલબ ન હતો કે, અહીંની વસ્તી કેવા પ્રકારનું જીવન જીવે છે. ધારાવીમાં જમીન તો સરકારી જમીન છે, પરંતુ લોકોએ પોતાના ખર્ચે અહીં ઝૂંપડપટ્ટી બનાવી છે. અહીં લગભગ 10 લાખ લોકો રહે છે. આ લોકોની જીવનશૈલી એવી છે કે ત્રીજા વિશ્વના દેશોને પણ શરમ આવવા લાગે. જેમણે સ્લમ ડોગ મિલિયોનેર ફિલ્મ જોઈ છે, તેઓને અહીંની નરક જેવી સ્થિતિની ખબર હશે. લગભગ 80 ટકા લોકો ગંદા જાહેર શૌચાલયમાં જવા માટે મજબૂર છે. સરેરાશ, 10 બાય 10 રૂમમાં 10 લોકો એકસાથે રહે છે. વિશ્વની આ ત્રીજી સૌથી મોટી ઝૂંપડપટ્ટીને સુધારવાનું કામ આજ સુધી કોઈએ કર્યું નથી.
1999માં, જ્યારે મહારાષ્ટ્રમાં BJP અને શિવસેનાની ગઠબંધન સરકાર હતી, ત્યારે પ્રથમ વખત ધારાવીના પુનર્વિકાસની દરખાસ્ત કરવામાં આવી હતી. આ પછી, 2003-04માં, મહારાષ્ટ્ર સરકાર ધારાવીના પુનઃવિકાસની યોજના લઈને આવી, ધારાવી પુનર્વિકાસ પ્રોજેક્ટ 20 હજાર કરોડ રૂપિયાનો છે અને તે 17 વર્ષમાં પૂર્ણ થવાની અપેક્ષા છે. જ્યારે અહીં રહેતા લોકોને 7 વર્ષમાં પાકા મકાનોમાં વસાવવાનો લક્ષ્યાંક છે. આ સમગ્ર પ્રોજેક્ટમાં 1 કરોડ ચોરસ ફૂટથી વધુ જમીન આવરી લેવામાં આવશે.
જો ધારાવી રિડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ ફરી એકવાર રદ થશે તો દેખીતી રીતે જ જનતાને તે ગમશે નહીં. જનતા સવાલ પૂછશે કે, જ્યારે કોંગ્રેસ કશું કરી શકતી નથી, તો પછી સારા કામનો વિરોધ શા માટે કરી રહી છે. શક્ય છે કે અદાણી પોતાના ફાયદા માટે આ પ્લાન લઈને આવી રહ્યું હોય. પરંતુ છેવટે સામાન્ય લોકોને જ ફાયદો થવાનો છે. બિલ્ડરો હોય કે સરકારી અધિકારીઓ અને નેતાઓ, દરેક પોતાનો ફાયદો શોધી રહ્યા છે. જનતા એ પણ સમજી રહી છે કે, જ્યારે અદાણી તેલંગાણા સરકારનો કોઈ પ્રોજેક્ટ લે છે ત્યારે કોંગ્રેસના નેતા રાહુલ ગાંધી તેનો વિરોધ કરતા નથી. આ જ અદાણી જ્યારે અશોક ગેહલોત CM હતા ત્યારે રાજસ્થાન સરકારના પ્રોજેક્ટ્સ હાથમાં લીધા ત્યારે ઈમાનદાર બની જાય છે.
રાહુલ ગાંધી જે રીતે અદાણી ગ્રૂપ સામે અડગ ઊભા છે, તે તેમને વિકાસ વિરોધી બનાવી શકે છે. થોડા દિવસ પહેલા જ રાહુલ ગાંધીએ સ્પષ્ટતા કરી હતી કે, તેઓ ન તો વિકાસ વિરોધી છે અને ન તો મૂડીવાદીઓના વિરોધી છે. ફરી એકવાર તેઓ એ જ કામ કરી રહ્યા છે, જેનાથી તેમની છબી વિકાસ વિરોધી બની રહી છે. BJPના રાષ્ટ્રીય મહાસચિવ વિનોદ તાવડેએ રાહુલ ગાંધીના આરોપો પર વળતો પ્રહાર કરતા કહ્યું કે, ‘અમે ધારાવીની જમીન કોઈને આપી નથી. રાહુલ ગાંધી એ જાણી લે કે, ધારાવીની જમીન મહારાષ્ટ્ર સરકાર પાસે જ રહેશે. તમે (રાહુલ ગાંધી) કહ્યું કે અમે ગરીબોને ત્યાંથી દૂર કરવા માંગીએ છીએ. આ ટેન્ડર મહા વિકાસ આઘાડી સમયે કરાયેલી ટેન્ડર શરતોના આધારે બહાર પાડવામાં આવ્યું હતું. સત્ય એ છે કે, જે ધારાવીમાં જ્યાં રહે છે, તેને ત્યાં જ ઘર મળશે.
પરંતુ કોંગ્રેસ આ પ્રોજેક્ટને ‘મોદાણી સાહસ’ કહીને સતત ખોટી રીતે તેનો પ્રચાર કરી રહી છે. મહારાષ્ટ્રમાં વિપક્ષોએ CM એકનાથ શિંદેની આગેવાની હેઠળની મહાયુતિ સરકારના તાજેતરના કેટલાક નિર્ણયોને અદાણી ગ્રૂપના ‘ફેવર’ અને ‘મોદાની’ એજન્ડાને આગળ વધારવા તરીકે અનુમાનિત કર્યા છે. શિવસેના UBTના વડા ઉદ્ધવ ઠાકરેએ જુલાઈમાં કહ્યું હતું કે ‘ધારાવી રિડેવલપમેન્ટ પ્રોજેક્ટ પ્રાઈવેટ લિમિટેડ (DRPPL), જે મહારાષ્ટ્ર સરકાર અને અદાણી જૂથ વચ્ચેનું સંયુક્ત સાહસ છે, જો રાજ્યમાં તેમની સરકાર આવશે તો તેને રદ કરવામાં આવશે.’ જ્યારે આ પહેલા આદિત્ય ઠાકરે કહેતા હતા કે, આ પ્રોજેક્ટના કેટલાક સંશોધનો ચાલુ રાખવામાં આવશે.
કોંગ્રેસે ધારાવી પ્રોજેક્ટ રદ કરવા માટે પર્યાવરણનો મુદ્દો પણ ઉઠાવ્યો. જેના કારણે મુંબઈના પર્યાવરણ માટે ખતરો માનવામાં આવે છે. તેમનું કહેવું છે કે, ધારાવીના ભાગમાં મીઠાની ખેતી થાય છે. અહીં મેન્ગ્રોવના વૃક્ષોના જંગલો છે. તેની જગ્યાએ કોંક્રિટની વિશાળ વસાહતો અને વિશાળ ઇમારતો આવશે ત્યારે શું થશે તેની કલ્પના કરી શકાય છે. હકીકતમાં, સામાન્ય જનતાને હવે આ બધું વિકાસ વિરોધી લાગે છે.
મુંબઈમાં રાહુલ ગાંધીનું આ સ્વરૂપ અહીંના લોકોને ગમશે નહીં. રાહુલ ગાંધી વિકાસ વિરોધી બનીને મુંબઈની 36 બેઠકો પર પણ પોતાની સ્થિતિ બગાડી શકે છે. કારણ કે, જનતા જોઈ રહી છે કે કોંગ્રેસ અને શિવસેનાના શાસનમાં પર્યાવરણના નામે મેટ્રોનું કામ બંધ કરવામાં આવ્યું હતું. કોંગ્રેસ અને શિવસેનાના શાસનમાં બુલેટ ટ્રેનનું કામ બંધ કરવામાં આવ્યું હતું. હવે ધારાવી પ્રોજેક્ટને રોકવા માટે કોંગ્રેસ અને શિવસેના (UBT) મળીને જે પ્રયાસો કરી રહ્યા છે, તે જનતાને કેટલા ગમશે તે આવતીકાલે મતદાન થતાં જ ખબર પડી જશે.
