સામાન્ય રીતે, દેશમાં ઘણા સંતો અને કથાકારો છે જે દલિત અને OBC સમુદાયના છે, પરંતુ આવી ઘટના તેમની સાથે ક્યારેય બની નથી, જેમ કે ઉત્તર પ્રદેશના ઇટાવામાં બની હતી. તેથી, એવું માનવું મુશ્કેલ છે કે આ ઘટના કથાકાર સાથે તેની જાતિના કારણે બની હતી. જોકે આ ઘટના પાછળ કેટલાક અન્ય કારણો પ્રકાશમાં આવ્યા છે, પરંતુ જ્યાં સુધી આ બાબતની તપાસ ન થાય ત્યાં સુધી કંઈ કહી શકાય નહીં.
હવે પ્રશ્ન એ છે કે, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં ઉત્તર પ્રદેશના ઘણા ભાગોમાંથી સતત આવા સમાચાર આવી રહ્યા છે, જેનાથી એવું લાગે છે કે બ્રાહ્મણો અને યાદવો વચ્ચે લડાઈ કરાવવાના પ્રયાસો થઈ રહ્યા છે. આ સાથે, છેલ્લા 8 વર્ષોમાં, એક અફવા ફેલાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે કે CM યોગી આદિત્યનાથ સરકાર આવ્યા પછી, ઉત્તર પ્રદેશમાં ઠાકુરો કેવી રીતે પ્રભુત્વ ધરાવતા બન્યા છે અને બ્રાહ્મણો પર અત્યાચાર થઈ રહ્યા છે. બીજી તરફ, ઇટાવાની ઘટનાની મદદથી, એક અફવા ફેલાવવાનો પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે કે બ્રાહ્મણો અન્ય જાતિઓ પર અત્યાચાર કરી રહ્યા છે. એકંદરે, આજે UPના રાજકારણના કેન્દ્રમાં બ્રાહ્મણો છે. એક તરફ, બ્રાહ્મણો સત્તા ગુમાવી રહ્યા છે અને બીજી તરફ, રાજકીય પક્ષો વચ્ચે તેમના મત માટે સંઘર્ષ ચાલી રહ્યો છે.
25 જૂનના રોજ, ઇટાવા જિલ્લાના અહેરીપુર વિસ્તારમાં એક ગંભીર ઘટના બની. યાદવ સમુદાયના એક વાર્તાકારને માર મારવામાં આવ્યો હતો. એવો આરોપ છે કે સ્થાનિક બ્રાહ્મણ સમુદાયના કેટલાક લોકોને એ વાત પસંદ ન આવી કે એક બિન-બ્રાહ્મણ (યાદવ) વાર્તા કહી રહ્યો હતો. વાર્તાકારનું માથું અડધું મુંડન કરવામાં આવ્યું હતું, તેનું નાક જમીન પર ઘસવામાં આવ્યું હતું, અને તેને માફી માંગવાની ફરજ પાડવામાં આવી હતી. આ બધા પછી, યાદવ કથાકારો સાથેના દુર્વ્યવહારના સંદર્ભમાં ‘અહીર રેજિમેન્ટ’ના લોકો મોટી સંખ્યામાં દાંદરપુર ગામ પહોંચવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા હતા. જ્યારે પોલીસે તેમને રોકવાનો પ્રયાસ કર્યો, ત્યારે ભીડે તેમના પર પથ્થરમારો કર્યો. જેના કારણે પોલીસે બળપ્રયોગ કરવો પડ્યો. એકંદરે, એવી પરિસ્થિતિ ઊભી થઈ છે જે બ્રાહ્મણો અને યાદવો વચ્ચે નફરતના બીજ વાવી શકે છે.
આજના સમયમાં ઉત્તર પ્રદેશમાં બ્રાહ્મણો પાસે એટલી શક્તિ નથી કે તેઓ યાદવનું માથું મુંડન કરાવવાની અને તેને જમીન પર નાક રગડાવી શકે. તે પણ જાતિના નામે. આ પાછળ બે કારણો છે. પહેલું, બ્રાહ્મણો એટલા શક્તિશાળી નથી અને બીજું, યાદવ સમુદાય રાજ્યમાં એક સામંતશાહી બની ગયો છે, જે સમાજવાદી પાર્ટી સત્તામાં ન હોવા છતાં શક્તિશાળી છે. તમે તમારા શહેરમાં આનું ઉદાહરણ જોઈ શકો છો. ઉત્તર પ્રદેશના કોઈપણ શહેરમાં, તમને BJPના ઝંડા કરતાં સમાજવાદી પાર્ટીના ઝંડાવાળા વાહનો વધુ જોવા મળશે.
ઉત્તર પ્રદેશમાં BJP સત્તામાં છે, પરંતુ કાળા કાચવાળી મોટાભાગની કાર સમાજવાદી ઝંડાવાળી જોવા મળશે. અહીં એવું કહી શકાય કે, ઉત્તર પ્રદેશમાં BJP સત્તામાં હોવા છતાં, સમાજવાદી પાર્ટીના લોકોમાં કોઈ ડર નથી. તેનાથી વિપરીત, જ્યારે રાજ્યમાં સમાજવાદી પાર્ટી સત્તામાં હશે, ત્યારે તમને BJPના ઝંડાવાળા વાહનો ભાગ્યેજ જોવા મળશે. આજે પૂર્વ CM અખિલેશ યાદવના સ્વાગત માટે જેટલી કાર એકઠી થાય છે, જ્યારે BJP વિરોધમાં હશે, ત્યારે તેના કોઈપણ નેતાનું સ્વાગત કરતી કારની ગણતરી પણ જોવા મળશે નહીં.
હકીકતમાં BJP અને સમાજવાદી પાર્ટીના સ્વભાવમાં આ જ ફરક છે. આજે BJP આખા રાજ્ય પર શાસન કરી રહ્યું છે પણ ઇકો સિસ્ટમ સમાજવાદી પાર્ટી દ્વારા નિયંત્રિત છે. આજે પોલીસ કોઈપણ મુસ્લિમ કે યાદવ ગુનેગારની ધરપકડ કરતા પહેલા દસ વાર વિચારે છે. તેઓ જાણે છે કે, જો તેઓ આમ કરશે તો પોલીસ સ્ટેશનને ઘેરી લેવામાં આવશે. પોલીસ સ્ટેશન પર પથ્થરમારો થઈ શકે છે. જ્યારે કોઈ અન્ય જાતિનો ગુનેગાર એન્કાઉન્ટરમાં માર્યો જશે તો પણ કોઈ પૂછશે નહીં.
ગોરખપુર અને દેવરિયા જેવા બ્રાહ્મણ બહુમતી ધરાવતા વિસ્તારોમાં, કોઈ યાદવ સાથે આવી હરકત કરવાની ક્ષમતા બ્રાહ્મણોમાં નથી. ગયા વર્ષે દેવરિયામાં, એક બ્રાહ્મણ પરિવારના 5 સભ્યોને યાદવ જાતિના લોકોએ લિંચ કરી દીધા હતા. જ્યારે રાજ્યમાં સમાજવાદી પાર્ટીની સરકાર નહોતી. એટલું જ નહીં, લિંચિંગ પછી પણ, પ્રેમ યાદવ સોશિયલ મીડિયા સાઇટ X પર ટ્રેન્ડ કરતો રહ્યો. તે પ્રેમ યાદવ હતા જેમની હત્યા પછી એક જ પરિવારના 5 બ્રાહ્મણોની હત્યા કરવામાં આવી હતી. હકીકતમાં, સામાજિક વિકાસમાં, બ્રાહ્મણો ગામડાના રાજકારણથી આગળ વધીને તેમની આજીવિકા અને પ્રગતિ પર વધુ ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી રહ્યા છે. બ્રાહ્મણ બાળકો પાસે ગામમાં બેસીને રાજકારણ કરવાનો અને આરોપો અને પ્રતિઆક્ષેપો કરવાનો સમય નથી. તેનાથી વિપરીત, યાદવો હજુ પણ વિકાસમાં બ્રાહ્મણોથી પાછળ છે. તેમના માટે કરવાનું હોય તો તે ફક્ત ગામડામાં રાજકારણ જ છે.
આ જ કારણ છે કે, ગુરુવારે અહીર રેજિમેન્ટ અને યાદવ સંગઠનના સેંકડો કાર્યકરો કથાકારોના સમર્થનમાં બકેવાર પોલીસ સ્ટેશનની બહાર ભેગા થયા હતા. વિરોધ પ્રદર્શન દરમિયાન પોલીસ સાથે ઉગ્ર દલીલ થઈ હતી અને મામલો પથ્થરમારો અને અથડામણ સુધી પહોંચી ગયો હતો. પરિસ્થિતિ કાબુ બહાર જતી જોઈ પોલીસે હવામાં બે રાઉન્ડ ફાયરિંગ કરીને વિરોધીઓને વિખેરવા પડ્યા હતા. લગભગ ત્રણ કલાક સુધી ચાલેલા આ હોબાળાથી સમગ્ર વિસ્તારમાં અરાજકતાનું વાતાવરણ સર્જાયું હતું. જ્યારે જો કોઈ બ્રાહ્મણ કથાકારનું આ રીતે અપમાન થયું હોત, તો બ્રાહ્મણોની ભીડ આ રીતે એકઠી ન થઈ હોત.
ઉત્તર પ્રદેશમાં બ્રાહ્મણ મતોનું રાજકારણ હંમેશા મહત્વપૂર્ણ રહ્યું છે. UPમાં બ્રાહ્મણ મતદારો લગભગ 8થી 12 ટકા છે, જેમનો લગભગ 60-115 વિધાનસભા બેઠકો પર નિર્ણાયક પ્રભાવ છે. આ સાથે, બ્રાહ્મણ સમુદાય પણ સૌથી વધુ રાજકીય રીતે જાગૃત રહ્યો છે. પરંતુ આજે રાજ્યના રાજકારણમાં તેને સતત હાંસિયામાં ધકેલી દેવામાં આવી રહ્યો છે. આ સમુદાય એક સમયે રાજ્યના રાજકારણમાં સૌથી શક્તિશાળી હતો. રાજ્યના મોટાભાગના મુખ્યમંત્રીઓ આ સમુદાયના હતા. મંત્રીમંડળમાં તમામ મહત્વના પદો પણ તેમની પાસે હતા. પરંતુ આજે પરિસ્થિતિ બદલાઈ ગઈ છે. રાજ્યમાં સમાજવાદી પાર્ટીનું શાસન હોય કે BJPનું. બ્રાહ્મણો હાંસિયામાં જોવા મળે છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, ખાસ કરીને 2020-2025 વચ્ચે, વિવિધ રાજકીય પક્ષોએ બ્રાહ્મણ મતોને આકર્ષવા માટે વ્યૂહરચના અપનાવી છે, જેનાથી જાતિ ધ્રુવીકરણ અને સામાજિક તણાવના નવા પરિમાણો આવ્યા છે.
બ્રાહ્મણો UPમાં ઉચ્ચ જાતિઓનો એક મોટો ભાગ છે અને પરંપરાગત રીતે ભારતીય જનતા પાર્ટી (BJP)ના સમર્થક રહ્યા છે. અખિલેશ યાદવ સમજે છે કે બ્રાહ્મણોને સાથે લીધા વિના, તેઓ ઉત્તર પ્રદેશના રાજકારણમાં ફરીથી શક્તિશાળી બની શકતા નથી. 2017માં યોગી આદિત્યનાથ CM બન્યા પછી, UP સરકાર બ્રાહ્મણ વિરોધી છે તેવું વલણ બનાવવાનો સતત પ્રયાસ કરવામાં આવી રહ્યો છે. વિકાસ દુબેના એન્કાઉન્ટર પછી, લગભગ તમામ પક્ષોએ ઉત્તર પ્રદેશ સરકારને બ્રાહ્મણ વિરોધી ગણાવી હતી. આમ આદમી પાર્ટીના સાંસદ સંજય સિંહે દાવો કર્યો હતો કે, CM યોગી સરકારમાં 500થી વધુ બ્રાહ્મણોની હત્યા કરવામાં આવી હતી, જેને BJPએ નકારી કાઢી હતી. આ વિરોધી વાતાવરણે બ્રાહ્મણોના અસંતોષને વેગ આપ્યો. પરંતુ BJPએ 2022માં ફરીથી સરકાર બનાવી.
BJP માટે સમસ્યા એ છે કે, જો બ્રાહ્મણો તેમનાથી અલગ થઈ જશે, તો ઉત્તર પ્રદેશ તેમના હાથમાંથી સરકી જશે. જ્યારથી કોંગ્રેસ UPમાં સક્રિય થઈ છે, ત્યારથી BJPની ચિંતાઓ વધુ વધી ગઈ છે. તેથી, તેમાં કોઈ શંકા નથી કે, જો રાજ્યમાં બ્રાહ્મણ વિરુદ્ધ યાદવ સંઘર્ષ વધશે, તો BJPને તેનો સૌથી વધુ ફાયદો થશે.
2022ની વિધાનસભા ચૂંટણી પહેલા SPએ બ્રાહ્મણ મતોને આકર્ષવા માટે ઘણા પગલાં લીધા હતા, પરંતુ તેને ભાગ્યે જ તેનો કોઈ ફાયદો મળ્યો. અખિલેશ યાદવે પરશુરામની પ્રતિમાઓ સ્થાપિત કરી, બ્રાહ્મણ પરિષદોનું આયોજન કર્યું પણ તેનો લાભ લઈ શક્યા નહીં. પરંતુ 2024ની લોકસભા ચૂંટણીમાં, બિન-યાદવ OBC, દલિત અને કેટલાક બ્રાહ્મણ મતોએ SPની 37 બેઠકોની જીતમાં ચોક્કસપણે ભૂમિકા ભજવી હતી.
2022ની વિધાનસભા ચૂંટણીમાં, 52 બ્રાહ્મણ ધારાસભ્યોમાંથી 46 BJPમાંથી હતા, જે દર્શાવે છે કે, બ્રાહ્મણ મતોનો મોટો ભાગ હજુ પણ BJP સાથે છે. CM યોગી સરકાર પર ઠાકુરવાદના આરોપો છતાં, બ્રાહ્મણોએ સમાજવાદી પાર્ટી સાથે જવાને બદલે BJPને પસંદ કર્યું. લોકસભા ચૂંટણીમાં અખિલેશ યાદવને મળેલી લીડ પછી, એવું લાગે છે કે જો તે BJPમાંથી થોડા ટકા બ્રાહ્મણોને પણ તોડી શકે છે, તો UPમાં રાજનીતિ રમી શકાય છે. કૌશામ્બી બળાત્કાર કેસમાં પછાત સમુદાયના પીડિતને બદલે અખિલેશ યાદવે જે રીતે આરોપી બ્રાહ્મણ પરિવારને ટેકો આપ્યો, તે જોઈને લાગે છે કે સમાજવાદી પાર્ટી બ્રાહ્મણ મતો પ્રત્યે ખૂબ જ સતર્ક છે.
પરંતુ એ પણ સાચું છે કે જો પીડિત યાદવ પરિવારમાંથી હોત, તો અખિલેશ યાદવનો આ પક્ષ જોવા ન મળ્યો હોત. દેવરિયા કેસમાં જે રીતે જોવામાં આવ્યું હતું. તેથી, એ સ્પષ્ટ છે કે જો બ્રાહ્મણ વિરુદ્ધ યાદવ સંઘર્ષ વધશે, તો અખિલેશ યાદવને ફક્ત નુકસાન જ થશે. કારણ કે આ પ્રકારના સંઘર્ષથી બ્રાહ્મણોને ચોક્કસપણે એવું લાગશે કે, જ્યારે સમાજવાદી પાર્ટી સત્તામાં નથી ત્યારે આ પરિસ્થિતિ છે. પરંતુ જો BJP સત્તામાં ન રહી તો આપણું શું થશે?