છેલ્લાં થોડાં વર્ષોમાં ભારતમાં સંતાનહીનતાના કેસો ઝડપથી વધી રહ્યા છે — હવે દરેક છ દંપતીમાંથી એકને આ સમસ્યા છે. સામાન્ય રીતે આપણે તેનું કારણ તણાવ, મોડાં લગ્ન કે જીવનશૈલીના ફેરફારોને માનીએ છીએ, પરંતુ એક શાંત શત્રુ છે જેને ઘણા લોકો અવગણે છે — વિટામિન D ની ઉણપ.
હા, એ જ “સનશાઇન વિટામિન” જે હાડકાંને મજબૂત રાખે છે, ફર્ટિલિટી માટે પણ એટલું જ મહત્વનું છે — સ્ત્રીઓ અને પુરુષો બન્ને માટે. આશ્ચર્યજનક વાત એ છે કે ભારતના લગભગ 50% લોકોમાં વિટામિન D ની ઉણપ છે, અને એ સંતાન પ્રાપ્ત કરવાની શક્યતા ઘટાડી શકે છે.
વિટામિન D અને ફર્ટિલિટી
વિટામિન D શરીરમાં હોર્મોનનું સંતુલન જાળવે છે, અંડાણુ (egg)ની વૃદ્ધિમાં મદદ કરે છે, અને ગર્ભાશયને ઈમ્પ્લાન્ટેશન માટે તૈયાર કરે છે.
પુરુષોમાં તે શુક્રાણુની સંખ્યા, ચપળતા અને ગુણવત્તા સુધારે છે.
વિશ્વભરના સંશોધનો — જેમ કે 2018નો Reproductive Medicine Networkનો અભ્યાસ અને 2025નો Frontiers in Endocrinologyનો અભ્યાસ —સાબિત કરે છે કે જે સ્ત્રીઓમાં વિટામિન D ની ઉણપ હોય છે, તેઓને ગર્ભ ધારણ કરવામાં મુશ્કેલી પડે છે અને સ્વસ્થ ગર્ભ ધારણ ટકાવવું મુશ્કેલ બને છે.
ખાસ કરીને PCOS ધરાવતી સ્ત્રીઓમાં ઓવ્યુલેશન ઓછું થાય છે અને બાળકને જન્મ આપવાની શક્યતા 40% જેટલી ઘટી જાય છે.
ભારતનો “સનશાઇન પેરાડોક્સ
ભારત સૂર્યપ્રકાશથી સમૃદ્ધ દેશ છે, છતાં અહીં વિટામિન D ની ઉણપ સામાન્ય છે. કારણ છે શહેરી જીવન, પ્રદૂષણ અને ઘરમાં અથવા ઓફિસમાં વધુ રહેવાની ટેવ, જેના કારણે સૂર્યપ્રકાશ શરીર સુધી પહોંચી શકતો નથી. શહેરી લોકો દિવસનો મોટો ભાગ અંદર વિતાવે છે, જેના કારણે વિટામિન D નું સ્તર 30 ng/mL થી નીચે ઉતરી જાય છે।
ઉણપ દૂર કરવાની સરળ રીતો
સારા સમાચાર એ છે કે વિટામિન D ની ઉણપ ઓળખવી અને સુધારવી બહુ સરળ છે.
સંતાન પ્લાન કરતા દંપતીએ આ પગલાં લેવા જોઈએ —
1. બ્લડ ટેસ્ટ કરાવો: વિટામિન D નું સ્તર જાણી શકાય છે
2. સવારના તાપમાં બેસો:રોજે સવારે 8 થી 10 વચ્ચે 20 મિનિટ સૂર્યપ્રકાશ લો.
3. આહારમાં વિટામિન D વધારો: સેલ્મોન, સારડિન જેવી માછલી, મશરૂમ, ફોર્ટિફાઇડ દૂધ અને ઈંડાનો પીળો ભાગ ખાઓ
4. ડૉક્ટરની સલાહથી સપ્લિમેન્ટ લો: ઘણીવાર સાપ્તાહિક કે માસિક વિટામિન D3 કૅપ્સ્યુલ આપવામાં આવે છે.
સતત 6–8 અઠવાડિયા સુધી આ પગલાં લીધા બાદ સ્તર સામાન્ય થઈ જાય છે — અને ફાયદો ફક્ત ફર્ટિલિટી પૂરતો નથી, પણ હોર્મોન બેલેન્સ, હાડકાંની તંદુરસ્તી અને મેટાબોલિઝમ પણ સુધરે છે.
મોંઘા ફર્ટિલિટી ટ્રીટમેન્ટ્સ પર જવા પહેલાં તમારું વિટામિન D ચેક કરાવો. ક્યારેક માતા-પિતા બનવાનો રસ્તો કોઈ જટિલ સારવારમાં નહીં, પરંતુ થોડા સનશાઇનમાં પણ છુપાયેલો હોઇ શકે છે.
