એક પ્રયોગ દરમિયાન, વૈજ્ઞાનિકોએ મેટલ હીલિંગનું અવલોકન કર્યું. જો આ પ્રક્રિયાને સંપૂર્ણ રીતે સમજી અને નિયંત્રિત કરી શકાય તો એન્જિનિયરિંગનો નવો યુગ શરૂ થઈ શકે છે. ગયા વર્ષે પ્રકાશિત થયેલા એક અભ્યાસમાં, સેન્ડિયા નેશનલ લેબોરેટરીઝ અને ટેક્સાસ A&M યુનિવર્સિટીની ટીમે મેટલનું ઢીલાપણાનું પરીક્ષણ કર્યું હતું. તેમણે ધાતુના છેડાને દર સેકન્ડે 200 વખત ફોટોગ્રાફ કરવા માટે ખાસ ટ્રાન્સમિશન ઇલેક્ટ્રોન માઇક્રોસ્કોપ તકનીકનો ઉપયોગ કર્યો. પછી તેઓએ વેક્યૂમમાં સસ્પેન્ડ કરેલા પ્લેટિનમના 40 નેનોમીટર જાડા ટુકડામાં અત્યંત નાના પાયે સ્વ-ઉપચારનું અવલોકન કર્યું.
આવા ખેંચાઈ જવાને કારણે થતી તિરાડોને ફેટિગ નુકસાન તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. વારંવાર ખેંચાણ અને ગતિ માઇક્રોસ્કોપિક તિરાડોનું કારણ બને છે, જેના કારણે આખરે મશીનો અથવા આખું માળખું તૂટી જાય છે. આશ્ચર્યજનક રીતે, લગભગ 40 મિનિટ પછી, પ્લેટિનમમાં ક્રેક ફરીથી કનેક્ટ થવાનું શરૂ થયું અને તે પોતાની જાતે જ સંધાવા લાગ્યું. સેન્ડિયા નેશનલ લેબોરેટરીઝના મટીરીયલ સાયન્ટિસ્ટ બ્રાડ બોયસે અભ્યાસના પરિણામોની જાહેરાત વખતે જણાવ્યું હતું કે, ‘તેને પ્રથમ વખત જોવું ખુબ જ અદ્ભુત હતું.’
બોયસે કહ્યું, ‘અમે ચોક્કસપણે તે શોધી રહ્યા ન હતા, અમે જે સાબિત કર્યું છે તે એ છે કે, ધાતુઓમાં પોતાની જાતે સુધરવાની સહજ, કુદરતી ક્ષમતા ધરાવે છે, ઓછામાં ઓછા નેનોસ્કેલ પર ફેટીગ નુકસાનના કિસ્સામાં.’ અમને હજુ સુધી તે ખબર નથી કે આ કેવી રીતે થઈ રહ્યું છે અથવા અમે તેનો ઉપયોગ કેવી રીતે કરી શકીએ.
આ ઘટના અભૂતપૂર્વ છે, પરંતુ તે સંપૂર્ણપણે અણધારી નથી. 2013માં, ટેક્સાસ A&M યુનિવર્સિટીના મટિરિયલ સાયન્ટિસ્ટ માઈકલ ડેમકોવિઝે એક અભ્યાસમાં આગાહી કરી હતી કે, આ પ્રકારની નેનોક્રેક હીલિંગ થઈ શકે છે. આ ઉપચાર ધાતુઓની અંદર રહેલા નાના સ્ફટિકીય કણોને કારણે થાય છે જે ખેંચાણ ને કારણે પોતાની ઉપરની સીમાઓને આવશ્યકપણે બદલી નાખે છે.
ડેમકોવિઝે આ અભ્યાસ પર પણ કામ કર્યું હતું. તેઓએ અદ્યતન કોમ્પ્યુટર મોડલ્સનો ઉપયોગ કર્યો, તે બતાવવા માટે કે નેનોસ્કેલ પર ધાતુઓની સ્વ-હીલિંગ વર્તણૂક વિશેના તેમના દાયકાઓ જૂના સિદ્ધાંતો અહીં જે થઈ રહ્યું છે તેની સાથે મેળ ખાય છે.
ધાતુની અંદર સમારકામની પ્રક્રિયા ઓરડાના તાપમાને થઈ હતી, જે આ સંશોધનનું બીજું આશાસ્પદ પાસું છે. ધાતુઓને સામાન્ય રીતે તેમનું સ્વરૂપ બદલવા માટે ઘણી ગરમીની જરૂર પડે છે, પરંતુ પ્રયોગ વેક્યૂમમાં કરવામાં આવ્યો હતો. સામાન્ય વાતાવરણમાં પરંપરાગત ધાતુઓમાં આ જ પ્રકારની પ્રક્રિયા થશે કે કેમ તે જોવાનું બાકી છે.
