ભારત આજે વૈશ્વિક આર્થિક ક્ષેત્રે એક મહત્વનું સ્થાન ધરાવે છે અને ઝડપથી વિકસતી અર્થવ્યવસ્થાઓમાં સામેલ થઈ ગયું છે. ઘણા નિષ્ણાતો માને છે કે ભારત આગામી દાયકામાં વિશ્વની ટોચની અર્થવ્યવસ્થાઓમાં સ્થાન મેળવી શકે છે. આ પરિવર્તન પાછળ નરેન્દ્ર મોદીની આગેવાની હેઠળની ભાજપ સરકારની નીતિઓ અને નિર્ણયોનો ફાળો રહ્યો છે જેમણે આર્થિક સુધારા અને વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કર્યું છે.
મોદી સરકારે શરૂઆતથી જ રોકાણને પ્રોત્સાહન આપવા પર ભાર મૂક્યો. ‘મેક ઇન ઇન્ડિયા’ યોજના દ્વારા સ્થાનિક અને વિદેશી ઉત્પાદનને ટેકો મળ્યો જેનાથી ઔદ્યોગિક વિકાસને વેગ મળ્યો. આ ઉપરાંત ‘ડિજિટલ ઇન્ડિયા’ અભિયાને ટેક્નોલોજીનો ઉપયોગ વધારીને વેપાર અને સેવાઓને સરળ બનાવવામાં મદદ કરી. ગામડાઓમાં ઇન્ટરનેટની પહોંચ વધવાથી નાના ઉદ્યોગો અને વેપારીઓને નવી તકો મળી જોકે આ પ્રક્રિયામાં ઘણી ટેકનિકલ અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર સંબંધી સમસ્યાઓ પણ સામે આવી છે.
આર્થિક સુધારાઓમાં GSTનો અમલ એક મોટું પગલું હતું. આ નવી કરવેરા પદ્ધતિએ જટિલ કરવેરા વ્યવસ્થાને સરળ બનાવી અને રાજ્યો વચ્ચેના વેપારને સુગમ કર્યો. શરૂઆતમાં વેપારીઓને તેની જટિલતાઓને કારણે મુશ્કેલીઓ નડી પરંતુ સમય જતાં તેના ફાયદા જોવા મળ્યા. બીજી તરફ નોટબંધી જેવા નિર્ણયનો હેતુ કાળા નાણાં ઘટાડવાનો હતો અને ડિજિટલ ચૂકવણીને પ્રોત્સાહન મળ્યું પરંતુ તેનાથી અર્થવ્યવસ્થા પર થોડો સમય નકારાત્મક અસર પણ થઈ જેની ચર્ચા આજે પણ થાય છે.
ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરના વિકાસમાં સરકારે નોંધપાત્ર કામ કર્યું છે. રસ્તાઓ, રેલવે અને બંદરોના આધુનિકીકરણથી પરિવહન સરળ બન્યું જેનાથી વેપાર અને નિકાસને ટેકો મળ્યો. ‘ભારતમાલા’ અને ‘સાગરમાલા’ જેવી યોજનાઓએ આ પ્રક્રિયાને વેગ આપ્યો. આ ઉપરાંત ‘પ્રધાનમંત્રી આવાસ યોજના’ દ્વારા ગરીબોને ઘર આપવાનો પ્રયાસ થયો જેનાથી બાંધકામ ક્ષેત્રે ગતિ આવી. જોકે આ યોજનાનો અમલ દરેક જગ્યાએ સરખી રીતે થયો નથી.
વિદેશ નીતિમાં મોદી સરકારે આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોને મજબૂત કરીને વિદેશી રોકાણ આકર્ષ્યું. ‘આત્મનિર્ભર ભારત’ અભિયાન દ્વારા સ્થાનિક ઉત્પાદન પર ભાર મૂકાયો જેનાથી આયાત પર નિર્ભરતા ઘટાડવાનો પ્રયાસ થયો. આ નીતિઓએ ભારતને વૈશ્વિક મંચ પર નવી ઓળખ આપી પરંતુ સ્થાનિક સ્તરે નાના ઉદ્યોગોને હજુ પણ અમુક પડકારોનો સામનો કરવો પડે છે.
આ બધું જોતાં મોદી સરકારની નીતિઓએ ભારતના આર્થિક વિકાસમાં ફાળો આપ્યો છે પરંતુ આ યાત્રામાં સફળતાઓની સાથે કેટલીક મુશ્કેલીઓ પણ આવી. ભારતની આર્થિક પ્રગતિ હવે વિશ્વમાં ચર્ચાનો વિષય બની છે અને આગળનો માર્ગ આ સંતુલનને જાળવી રાખવા પર નિર્ભર કરે છે.