3 ડિસેમ્બર 1971ના રોજ, જ્યારે પાકિસ્તાને ભારતની પશ્ચિમી સરહદ (પંજાબ, રાજસ્થાન, ગુજરાત અને જમ્મુ અને કાશ્મીરના વિસ્તારોમાં) પર હવાઈ હુમલા શરૂ કર્યા, ત્યારે તે કલ્પના પણ કરી શક્યું ન હતું કે ભારતનો બદલો આટલો ભયંકર હશે. ભારતે પૂર્વ પાકિસ્તાન (હવે બાંગ્લાદેશ)માં બંગાળી નાગરિકો અને હિન્દુઓનો બદલો લીધો એટલું જ નહીં, પણ માત્ર 12 દિવસમાં પાકિસ્તાની સેનાને ઘૂંટણિયે પાડી દીધી. કરાચી બંદર પર નૌકાદળ અવરોધ લાદીને, ભારતે પાકિસ્તાનના અર્થતંત્રને જ તોડી નાખ્યું હતું.
હકીકતમાં, 1971ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન, ભારતે કરાચી બંદર પર નૌકાદળની નાકાબંધી લાદી હતી. 3 ડિસેમ્બરથી 16 ડિસેમ્બર સુધી ચાલેલા તે યુદ્ધમાં નૌકાદળના અવરોધનો નિર્ણય નિર્ણાયક સાબિત થયો. ઓપરેશન ટ્રાઇડેન્ટ અને ઓપરેશન પાયથોને માત્ર 12 દિવસમાં પાકિસ્તાનની અર્થવ્યવસ્થાનો નાશ કરી દીધો. જે દેશો સાથી બનવાના હતા તે પણ ફક્ત દર્શક બનીને રહી ગયા.
4 ડિસેમ્બર 1971ની રાત્રે ભારતીય નૌકાદળે કરાચી બંદર પર હુમલો કર્યો. આ કામગીરીમાં, મિસાઇલ બોટ (INS નિપટ, INS નીરઘાટ અને INS વીર) દ્વારા સ્ટાઇક્સ મિસાઇલોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો હતો. આ પહેલી વાર હતું જ્યારે ભારતે યુદ્ધમાં એન્ટી-શિપ મિસાઇલોનો ઉપયોગ કર્યો હતો. આ કાર્યવાહીમાં, પાકિસ્તાની નૌકાદળના જહાજો PNS ખૈબર અને PNS મુહાફિઝ કરાચી બંદર પર ડૂબી ગયા હતા. બંદરના તેલ ભંડારમાં આગ લાગવાને કારણે તેલનો પુરવઠો ખોરવાઈ ગયો હતો. આ હુમલાથી પાકિસ્તાનની નૌકાદળ અને અર્થતંત્રને ભારે નુકસાન થયું.
આ પછી, બાકીનું કામ ભારતીય નૌકાદળના ઓપરેશન પાયથોન દ્વારા કરવામાં આવ્યું. ભારતીય નૌકાદળે 8-9 ડિસેમ્બર 1971ની મધ્યરાત્રિએ કરાચી બંદર પર બીજો હુમલો કર્યો. આ વખતે INS વિનાશ અને બે ફ્રિગેટ્સ (INS તલવાર અને INS ત્રિશૂલ)એ કરાચી પર હુમલો કર્યો. ફરીથી મિસાઇલોનો ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો અને બંદર પર બાકી રહેલી તેલ ટાંકીઓનો નાશ કરવામાં આવ્યો. આ હુમલાએ કરાચી બંદરને સંપૂર્ણપણે બંધ કરી દીધું. પાકિસ્તાનનો તેલ પુરવઠો અને વેપાર ઠપ્પ થઈ ગયો, જેના કારણે તેના અર્થતંત્ર અને લશ્કરી કામગીરી પર ગંભીર અસર પડી.
કરાચી બંદર પરના આ હુમલાઓ પછી, પાકિસ્તાની નૌકાદળ બંદર સુધી મર્યાદિત થઇ ગયું હતું. ભારતે દરિયાઈ માર્ગો બંધ કરી દીધા, જેના કારણે પાકિસ્તાનના 85 ટકા તેલ પુરવઠા પર અસર પડી. અહેવાલો અનુસાર, 50 ટકાથી વધુ તેલ ભંડાર બળી ગયા હતા, જેના કારણે આગ 10-15 દિવસ સુધી ચાલુ રહી હતી. આ કારણે પાકિસ્તાનને તેલ આયાત કરવામાં ભારે મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડ્યો. 90 ટકા દરિયાઈ વેપાર કરાચી દ્વારા થતો હતો. આ નાકાબંધીને કારણે આયાત-નિકાસ અટકી ગઈ, જેના કારણે ખાદ્ય ચીજવસ્તુઓ, દવાઓ અને અન્ય આવશ્યક ચીજવસ્તુઓની અછત સર્જાઈ. એવું કહેવાય છે કે તે સમયે પાકિસ્તાનને 10 કરોડ ડૉલર (અંદાજિત)થી વધુનું આર્થિક નુકસાન થયું હતું. બંદરના માળખાને વ્યાપક નુકસાન થયું હતું, જેને સુધારવામાં મહિનાઓ લાગ્યા હતા. તેનું વીજ ઉત્પાદન અને લશ્કરી પ્રવૃત્તિઓ અટકી ગઈ. 16 ડિસેમ્બરે પાકિસ્તાને આત્મસમર્પણ કર્યું અને બાંગ્લાદેશ એક સ્વતંત્ર દેશ બન્યો.
“When our missile struck, Karachi trembled!”
— Ministry of Defence, Government of India (@SpokespersonMoD) December 1, 2024
Step into the ocean with Cdr Ashok Dewan (Retd.), a war hero of Operation Trident (1971), and relive the fiery moments of India's naval supremacy.Tune in to the thrilling tale behind Navy Day, celebrated every year on 4th Dec.… pic.twitter.com/38HpYJ122V
અહીં તમને જણાવી દઈએ કે, 22 એપ્રિલે જમ્મુ-કાશ્મીરના પહેલગામમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલા પછી ફરી એકવાર નૌકાદળના અવરોધની ચર્ચા શરૂ થઈ ગઈ છે. દેશભરના લોકો બૈસરન ખીણમાં થયેલા આતંકવાદી હુમલામાં માર્યા ગયેલા 26 નિર્દોષ લોકોનો બદલો લેવા માંગે છે. કેન્દ્ર સરકારે સિંધુ જળ સંધિને સ્થગિત કરીને, અટારી-વાઘા સરહદ બંધ કરીને, પાકિસ્તાની નાગરિકો પર વિઝા પર પ્રતિબંધ મૂકીને, સાર્ક વિઝા મુક્તિનો અંત લાવીને અને પાકિસ્તાની હાઇ કમિશનમાં લશ્કરી સલાહકારોને હાંકી કાઢીને કડક પગલાં લીધાં છે. હવે મોદી સરકાર પાસેથી નૌકાદળ અવરોધની માંગ કરવામાં આવી રહી છે.