ગુજરાતમાં આદિવાસી નેતૃત્વનો અભાવ, આખરે ક્યાં સુધી?

ગુજરાત રાજ્ય એક સાંસ્કૃતિક અને સામાજિક વૈવિધ્ય ધરાવતું રાજ્ય છે જ્યાં ઐતિહાસિક રીતે વિવિધ સામાજિક આંદોલનો થતાં રહ્યાં છે. આ આંદોલનોમાંથી ઘણા નેતાઓએ સમાજની જરૂરિયાતોને સમજી અને તેના ઉકેલ માટે કામ કરીને પોતાનું નેતૃત્વ સ્થાપિત કર્યું છે. જોકે ગુજરાતના આદિવાસી પ્રદેશો જે રાજ્યના નોંધપાત્ર ભાગને આવરી લે છે ત્યાં મજબૂત આદિવાસી નેતૃત્વનો અભાવ એક ગંભીર મુદ્દો રહ્યો છે. આ પ્રદેશોની પાયાની સમસ્યાઓને સમજનારા અને જવાબદાર નેતૃત્વની જરૂરિયાત આજે ખોટ બની છે.

ગુજરાતના આદિવાસી વિસ્તારો જેમ કે ડાંગ, વલસાડ, તાપી, નર્મદા અને છોટાઉદેપુર જેવા જિલ્લાઓ પોતાની આગવી સંસ્કૃતિ, ભાષા અને જીવનશૈલી ધરાવે છે. આ વિસ્તારોની મુખ્ય સમસ્યાઓમાં શિક્ષણનો અભાવ, આરોગ્ય સેવાઓની અછત, રોજગારની તકોનો દુર્લભ અવકાશ અને મૂળભૂત સુવિધાઓનો અભાવ મુખ્ય છે. આ સમસ્યાઓનો ઉકેલ લાવવા માટે એવા નેતાઓની જરૂર છે જે આદિવાસી સમાજની સંસ્કૃતિ, પરંપરાઓ અને જરૂરિયાતોને ઊંડાણથી સમજે. પરંતુ દુ:ખની વાત એ છે કે આજે ગુજરાતમાં આવા નેતાઓની ખોટ જોવા મળે છે જે આદિવાસી સમુદાયને મુખ્યધારામાં લાવવા સક્ષમ હોય.

આદિવાસી નેતૃત્વનો અભાવ એક માત્ર સામાજિક મુદ્દો નથી પરંતુ રાજકીય પણ છે. ગુજરાતના મુખ્ય રાજકીય પક્ષો ભાજપ, કોંગ્રેસ અને આમ આદમી પાર્ટીએ આદિવાસી પ્રદેશોના વિકાસ માટે નોંધપાત્ર પગલાં લીધાં છે પરંતુ આદિવાસી નેતૃત્વને મજબૂત કરવામાં તેમનું ધ્યાન અપૂરતું રહ્યું છે. ઘણીવાર આદિવાસી વિસ્તારોના પ્રશ્નોને સમજવાને બદલે રાજકીય પક્ષો માત્ર ચૂંટણીલક્ષી લાભ મેળવવા માટે આ વિસ્તારોનો ઉપયોગ કરે છે. આદિવાસી સમુદાયમાંથી ઉભરી આવેલા નેતાઓને જવાબદારીભરી ભૂમિકાઓ આપવાને બદલે બહારના નેતાઓને આ વિસ્તારોમાં લાદવામાં આવે છે જેના કારણે સ્થાનિક સમસ્યાઓનો ઉકેલ શોધવામાં મુશ્કેલી પડે છે.

આદિવાસી નેતૃત્વને પ્રોત્સાહન આપવા માટે રાજકીય પક્ષોએ નવયુવાનોને તાલીમ આપવી, તેમની ક્ષમતાઓને વિકસાવવી અને તેમને નેતૃત્વની તકો આપવી જરૂરી છે. સાથે સાથે સરકારે આદિવાસી વિસ્તારોમાં શિક્ષણ, આરોગ્ય અને રોજગારની સુવિધાઓ વધારવા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ જેથી સ્થાનિક નેતાઓ આગળ આવી શકે. સામાજિક અને રાજકીય સંગઠનોએ પણ આદિવાસી યુવાનોને પ્રોત્સાહિત કરવા માટે કાર્યક્રમો યોજવા જોઈએ જેમાં તેમની નેતૃત્વ ક્ષમતાને નિખારવામાં આવે.

ગુજરાતના આદિવાસી પ્રદેશોનો વિકાસ ત્યારે જ શક્ય બનશે જ્યારે આદિવાસી સમુદાયમાંથી ઉભરતા નેતાઓને જવાબદારીભરી ભૂમિકાઓ મળશે. આ માટે રાજકીય પક્ષો, સરકાર અને સમાજે સાથે મળીને કામ કરવું જરૂરી છે. આદિવાસી નેતૃત્વનો અભાવ દૂર કરવો એ ગુજરાતના સર્વાંગી વિકાસનું એક મહત્વપૂર્ણ પગલું બની શકે છે.