બેંકિંગ ક્ષેત્રમાં મોટા ફેરફારો કરવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. સરકાર ફરી એકવાર મોટા પાયે બેંકોના મર્જરની તૈયારી કરી રહી છે. નીતિ આયોગની ભલામણના આધારે, સરકાર નાની જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોને મોટી બેંકોમાં મર્જ કરવાની તૈયારી કરી રહી છે. મીડિયા અહેવાલો અનુસાર, સરકારની મર્જર યોજનામાં ચાર જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોને મોટી બેંકોમાં મર્જ કરવાનો સમાવેશ થાય છે. આ મેગા મર્જર હેઠળ, સરકાર ઇન્ડિયન ઓવરસીઝ બેંક (IOB), સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (CBI), બેંક ઓફ ઇન્ડિયા (BOI) અને બેંક ઓફ મહારાષ્ટ્ર (BoM)ને મર્જ કરી શકે છે.
આ સરકારના નિર્ણયથી આ ચાર બેંકોનું અસ્તિત્વ ખતમ થઈ જશે. આ બેંકોમાં ખાતા ધરાવતા લોકોને મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડી શકે છે. તેમના બેંકિંગ કાગળકામમાં વધારો થશે. નવી બેંકના ગ્રાહક બનવા માટે ચેકબુકથી લઈને પાસબુક સુધી બધું જ બદલવું પડશે. સરકાર નાની બેંકોને સ્ટેટ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા, પંજાબ નેશનલ બેંક અને બેંક ઓફ બરોડા જેવી મોટી જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો સાથે મર્જ કરવા માંગે છે.
આ દરખાસ્તનો ડ્રાફ્ટ ‘રેકોર્ડ ઓફ ડિસ્કશન’ તરીકે તૈયાર કરવામાં આવ્યો છે. હવે તેને કેબિનેટની બેઠકમાં અને પછી PM કાર્યાલયમાં મોકલવામાં આવશે. જો મંજૂરી મળી જાય, તો બેંકોનું મેગા મર્જર નાણાકીય વર્ષ 2026-27માં પૂરું કરવામાં આવશે.
ઇન્ડિયન ઓવરસીઝ બેંક, સેન્ટ્રલ બેંક ઓફ ઇન્ડિયા, બેંક ઓફ ઇન્ડિયા, બેંક ઓફ મહારાષ્ટ્ર.
નાની બેંકોને કારણે વધતા બેંકિંગ ખર્ચ અને સતત વધતા NPA બેંકો પર દબાણ વધારે છે. સરકાર બેંકિંગ સિસ્ટમને મજબૂત બનાવવા અને તેમને વૈશ્વિક સ્તરે વધુ સ્પર્ધાત્મક બનાવવા માટે બેંકોનું મર્જર કરવા માંગે છે. સરકાર માને છે કે, મર્જરથી બેંકિંગ સિસ્ટમ મજબૂત થઈ શકે છે. બેંકોની ધિરાણ ક્ષમતા વધશે, તેમની બેલેન્સ શીટ મજબૂત થશે, અને બેંકિંગ કામગીરી ઝડપી બનશે. જોકે, આ પહેલીવાર બન્યું નથી. અગાઉ, 2017 અને 2020ની વચ્ચે, સરકારે 10 જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોનું મર્જર કરીને ચાર મોટી બેંકો બનાવી હતી, જેનાથી બેંકોની સંખ્યા 27થી ઘટીને 12 થઈ ગઈ હતી.
જો સરકારની મર્જર યોજના નિર્ધારિત સમયમર્યાદામાં પૂર્ણ થાય છે, તો દેશમાં જાહેર ક્ષેત્રની બેંકોની સંખ્યા ઘટી જશે. દેશમાં ફક્ત ચાર જાહેર ક્ષેત્રની બેંકો રહેશે. મેગા મર્જર પછી, ભારતમાં ફક્ત સ્ટેટ બેંક ઓફ ઈન્ડિયા (SBI), પંજાબ નેશનલ બેંક (PNB), બેંક ઓફ બરોડા (BoB) અને કેનેરા બેંક જ રહેશે.
એ સ્પષ્ટ છે કે, બેંકોના મર્જરથી ખાતાધારકો અને કર્મચારીઓ પર પણ તેની અસર પડશે. ખાતાધારકોને તેમના બેંકિંગ દસ્તાવેજોમાં ફેરફાર કરવામાં મુશ્કેલીઓનો સામનો કરવો પડશે. નવી ચેકબુક અને પાસબુક બનાવવી પડશે. આ દરમિયાન, કર્મચારીઓ તેમની નોકરી ગુમાવવાની ચિંતામાં છે. શાખાઓની સંખ્યામાં ઘટાડો થઈ શકે છે, જોકે સરકાર ખાતરી આપી રહી છે કે મર્જરથી નોકરીઓ પર કોઈ અસર થશે નહીં.
