ચુંબન એ માનવીઓ માટે પ્રેમ વ્યક્ત કરવાની એક કુદરતી રીત છે. ચુંબન દ્વારા માણસ બીજા પ્રત્યે પોતાની લાગણીઓ વ્યક્ત કરે છે, ઘણીવાર લોકો ચુંબન કરીને પોતાની ખુશી અને પ્રેમની શરૂઆત કરે છે. ચુંબન લાગણીઓ વ્યક્ત કરવાની કુદરતી રીત કેવી રીતે બની અને મનુષ્યોમાં આ આદત કેવી રીતે વિકસિત થઈ? આ પ્રશ્નોના જવાબો કદાચ મળી ગયા છે.
વૈજ્ઞાનિકોએ સૌથી જૂના ચુંબનના પુરાવા શોધી કાઢ્યા છે, જે દર્શાવે છે કે મનુષ્યો કેવી રીતે બીજાને ચુંબન કરવાનું શીખ્યા. આજથી 50,000 વર્ષ પહેલાં, માણસો ચુંબન કેવી રીતે કરવું તે જાણતા ન હતા. તેઓ પોતાના પ્રેમ અને સ્નેહને વ્યક્ત કરવાની આ રીત જાણતા ન હતા.
મીડિયા સૂત્રોના એક અહેવાલ મુજબ, વૈજ્ઞાનિકોએ શોધી કાઢ્યું છે કે, પ્રાચીન માણસો 50,000 વર્ષ પહેલાં તેમના નજીકના સંબંધીઓ, નિએન્ડરથલ્સ પાસેથી ચુંબન કરવાનું શીખ્યા હતા. કરવામાં આવેલા એક નવા અભ્યાસથી ખબર પડે છે કે, જ્યારે નિએન્ડરથલ્સે મનુષ્યોને ચુંબન કર્યું, ત્યારે માણસો તેમનું અનુકરણ કરવા લાગ્યા, અને આ તે જગ્યા છે જ્યાં માણસોમાં ચુંબનની આદત વિકસિત થઈ.
ઓક્સફર્ડ યુનિવર્સિટી અને ફ્લોરિડા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજીના સંશોધકોએ પુરાવા શોધી કાઢ્યા છે કે, પ્રાચીન માણસો લગભગ 50,000 વર્ષ પહેલાં ચુંબન કરવાનું શીખ્યા હતા. નિએન્ડરથલ્સ (હોમો નિએન્ડરથલિએન્સિસ) જે 4,00,000થી 40,000 વર્ષ પહેલાં યુરોપ અને પશ્ચિમ એશિયામાં રહેતા માનવોના નજીકના પૂર્વજો હતા.
અગાઉના અભ્યાસો દર્શાવે છે કે, આપણી પ્રજાતિ, હોમો સેપિયન્સ, નિએન્ડરથલ્સ સાથે સબંધ ધરાવતી હતી, કારણ કે નિએન્ડરથલ DNA આજે પણ લોકોમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે. જો કે, હજુ સુધી તે સ્પષ્ટ થયું નથી કે ચુંબન તેમના જાતીય સંબંધોનો ભાગ હતો કે નહીં.
ફ્લોરિડા ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજીના પ્રોફેસર અને અભ્યાસના લેખક કેથરિન ટેલ્બોટે જણાવ્યું હતું કે, ચુંબન એક સામાન્ય અથવા સાર્વત્રિક વર્તન જેવું લાગે છે, તે ફક્ત 46 ટકા માનવ સંસ્કૃતિઓમાં જોવા મળે છે.
સામાજિક ધોરણોના સંદર્ભમાં વિવિધ સમાજોમાં ચુંબનના પ્રકારો વ્યાપકપણે બદલાય છે, જેના કારણે એ સવાલ ઉભો થાય છે કે, ચુંબન એક વિકસિત વર્તન છે કે સાંસ્કૃતિક શોધ છે.
આધુનિક માનવો માટે, ચુંબન સામાન્ય રીતે રોમેન્ટિક સંબંધ બનાવવાનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ માનવામાં આવે છે, પરંતુ સંશોધકો ચુંબનને ‘એક વિકાસવાદી કોયડો’ કહે છે, કારણ કે તે રોગના સંક્રમણનું ઉચ્ચ જોખમ ધરાવે છે, જ્યારે કોઈ સ્પષ્ટ પ્રજનન લાભ આપતું નથી.
ચુંબનનો વિકાસવાદી ઇતિહાસ તપાસવો પણ મુશ્કેલ છે, કારણ કે તે એવી વર્તણૂક નથી જે પુરાતત્વીય અવશેષોમાંથી સ્પષ્ટ રીતે નક્કી કરી શકાય. અભ્યાસ માટે, સંશોધકોએ આધુનિક પ્રાઈમેટ પ્રજાતિઓ પર વૈજ્ઞાનિક સાહિત્યમાંથી ડેટા એકત્રિત કર્યો છે જેમને ચુંબન કરતા જોવામાં આવ્યા છે, જેમાં ચિમ્પાન્ઝી, બોનોબોસ અને ઓરંગુટાનનો સમાવેશ થાય છે.
નિષ્ણાતો ચુંબનને બિન-આક્રમક, મોં-થી-મોંનો સંપર્ક તરીકે વર્ણવે છે જેમાં મોં દ્વારા ખાવાની આપ-લેનો સમાવેશ થતો નથી. તેઓએ પ્રાઈમેટ પરિવારના વૃક્ષની શાખાઓ સાથે વિવિધ ઉત્ક્રાંતિ દૃશ્યોનું અનુકરણ કરવા માટે આંકડાકીય અભિગમ (જેને બેયસિયન મોડેલિંગ કહેવાય છે)નો ઉપયોગ કર્યો.
આ મોડેલ 10 મિલિયન વખત ચલાવવામાં આવ્યું હતું, જેથી આપણા વિવિધ પૂર્વજો ચુંબનમાં કેવી રીતે રોકાયેલા હતા તે અંગે મજબૂત આંકડાકીય આગાહીઓ કરી શકાય. પરિણામો સૂચવે છે કે, ચુંબનની કળા 21.5 મિલિયન અને 16.9 મિલિયન વર્ષો પહેલા મહાન વાંદરાઓના પૂર્વજોમાં વિકસિત થઈ હતી.
મહાન વાંદરાઓ, અથવા ‘હોમિનીડે’ના ચાર જીવંત જાતિઓ છે: ઓરંગુટાન, ગોરિલા, પૈન (જેમાં ચિમ્પાન્ઝી અને બોનોબોનો સમાવેશ થાય છે), અને હોમો, જેમાંથી ફક્ત આધુનિક માનવીઓ જ બચી શકે છે.
પરિણામોથી એ પણ ખબર પડી છે કે, નિએન્ડરથલ્સ તેમના અસ્તિત્વ દરમિયાન (આશરે 400,000થી 40,000 વર્ષ પહેલાં) ચુંબન કરતા હતા. આનો અર્થ એ છે કે આધુનિક માનવીઓ સાથે ગાઢ સંબંધ ધરાવતા નિએન્ડરથલ્સ ઘણા મિલિયન વર્ષો પહેલા ચુંબન કેવી રીતે કરવું તે જાણતા હતા.
આ શોધ અગાઉના અભ્યાસોને વિસ્તૃત કરે છે, જેમાં જાણવા મળ્યું હતું કે માનવ અને નિએન્ડરથલ્સ લાળ દ્વારા મૌખિક સુક્ષ્મસજીવો શેર કરતા હતા. આ પુરાવા સૂચવે છે કે માનવ અને નિએન્ડરથલ્સ સંભોગ દરમિયાન એકબીજાને ચુંબન કરતા હતા.
ત્યારથી, ચુંબન કરવાની વૃત્તિ મોટા વાંદરાઓની પ્રજાતિઓમાં, જેમાં માનવોનો પણ સમાવેશ થાય છે, ચાલુ છે. તે એ પણ સૂચવે છે કે, માનવોને નિએન્ડરથલ્સ પાસેથી ચુંબન વૃત્તિ વારસામાં મળી છે. આ વૃત્તિ હજુ પણ મોટાભાગના મોટા વાંદરાઓમાં અસ્તિત્વ ધરાવે છે.
ગયા વર્ષે, વોરવિક યુનિવર્સિટીના ઉત્ક્રાંતિ મનોવિજ્ઞાની પ્રોફેસર એડ્રિયાનો લેમેરાએ માનવ ચુંબનના ઉત્ક્રાંતિ મૂળની રૂપરેખા આપતું સંશોધન પ્રકાશિત કર્યું હતું. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, હોઠને હળવેથી મોં દ્વારા દબાવીને ચૂસવાની ક્રિયા એક સમયે એકબીજાના વાળમાંથી જૂ દૂર કરવાની તકનીક હતી, પરંતુ સમય જતા જાતીય સંભોગ દરમિયાન તે કુદરતી રીતે ઉપયોગમાં આવવા લાગી.
હોમો સેપિયન્સ અને નિએન્ડરથલ્સ વચ્ચે ચુંબન પણ આ જ રીતે ઉદ્ભવ્યું હશે. ત્યારપછી હોમો સેપિયન્સે તેમની પોતાની પ્રજાતિ સાથે જાતીય સંભોગ દરમિયાન આ ચુંબન કરવાના આ વર્તનનું પુનરાવર્તન કર્યું, આમ નિએન્ડરથલ્સથી મનુષ્યોમાં આ વૃત્તિ પહોંચી હતી.
