તાજેતરમાં, રિઝર્વ બેંકે બેંકોમાં ઘટતા રોકડ પ્રવાહ અને શેરબજાર તરફ નાણાંનો પ્રવાહ વધવા અંગે ચેતવણી આપી હતી. શેરબજારમાં રોકાણમાં ઝડપી વધારાની અસર બેંકોમાં જમા નાણાં પર પડી રહી છે. એક અહેવાલમાં ખુલાસો થયો હતો કે, રોકાણકારો બેંકોમાંથી FD ઉપાડી રહ્યા છે અને તેને શેરબજારમાં રોકાણ કરી રહ્યા છે. આ જ કારણ છે કે RBI દ્વારા રેપો રેટમાં વધારો ન કરવા છતાં બેંકો દ્વારા વ્યાજ દરોમાં વધારો કરવામાં આવી રહ્યો છે. વ્યાજ દર વધારવાનો હેતુ વધુ ગ્રાહકોને આકર્ષવાનો છે.
આ બધાને જોતા RBIએ ડિજિટલ એકાઉન્ટમાં જમા કરવામાં આવેલા પૈસાને હોટ મની ગણાવ્યા છે. આનો સીધો અર્થ એ છે કે, આ પૈસા ઝડપથી ઉપાડી શકાય છે અને તેનાથી બેંક માટે જોખમ ઊભું થાય છે. ગયા વર્ષે સિલિકોન વેલી બેંકની સમસ્યાઓને ધ્યાનમાં રાખીને આ નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. તે સમયે, જેમ જેમ લોકોને બેંકની બગડતી સ્થિતિ વિશે માહિતી મળી, તેઓએ થોડા કલાકોમાં જ તેમના પૈસા ઉપાડી લીધા.
RBIના નવા નિયમો અનુસાર બેંકોએ આવા રિટેલ સેવિંગ્સ એકાઉન્ટને હાઈ રિસ્ક કેટેગરીમાં રાખવા પડશે, જેમાંથી નેટ બેંકિંગ અથવા મોબાઈલ બેંકિંગ દ્વારા સરળતાથી પૈસા ઉપાડી શકાય છે. આનો અર્થ એ થયો કે, ઈન્ટરનેટ અને મોબાઈલ બેન્કિંગ સેવાઓનો લાભ લેતા સ્થિર રિટેલ ડિપોઝિટ ખાતાઓ પર 10 ટકાનું રન-ઓફ પરિબળ અને ઓછા સ્થિર ખાતાઓ પર 15 ટકા વસૂલવામાં આવશે. રન-ઓફ પરિબળ એ જમા કરેલી રકમનો તે ભાગ છે, જે કોઈપણ કટોકટીના કિસ્સામાં ઉપાડવાની અપેક્ષા સૌથી પહેલા રાખવામાં આવે છે.
RBI દ્વારા બહાર પાડવામાં આવેલા LCR નિયમોનો હેતુ એ સુનિશ્ચિત કરવાનો છે કે, બેંકો પાસે નાણાકીય કટોકટી દરમિયાન ટૂંકા ગાળાની જવાબદારીઓને પહોંચી વળવા માટે પૂરતી પ્રવાહી સંપત્તિ છે. ઉચ્ચ ગુણવત્તાની પ્રવાહી અસ્કયામતોમાં બોન્ડ્સનો સમાવેશ થાય છે, જે સરળતાથી અને કોઈપણ ખર્ચ વિના રોકડમાં રૂપાંતરિત થઈ શકે છે. નવા LCR નિયમો 1 એપ્રિલ, 2025થી લાગુ કરવામાં આવશે.
RBI દ્વારા બેંકોને મોકલવામાં આવેલા સર્ક્યુલરમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે, છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં બેંકિંગમાં ઝડપથી પરિવર્તન આવ્યું છે. ટેક્નોલોજીના વધતા ઉપયોગથી, તરત જ પૈસા ટ્રાન્સફર અને ઉપાડવાનું સરળ બન્યું છે. પરંતુ આનાથી જોખમો પણ વધી ગયા છે, જેને સમયસર સંભાળવાની જરૂર છે. RBIએ કહ્યું કે, ભૂતકાળની કેટલીક ઘટનાઓને ધ્યાનમાં રાખીને બેંકો માટે LCR ફ્રેમવર્કની સમીક્ષા કરવામાં આવી છે. નવા નિયમો હેઠળ, નાના વેપારીઓ પાસેથી લેવામાં આવેલી અસુરક્ષિત લોનને પણ રિટેલ ડિપોઝિટની જેમ ગણવામાં આવશે, જેનો અર્થ છે કે, તેમના પર પણ નવા રન-ઓફ પરિબળો લાગુ થશે.
HDFC બેંકે મર્જર પછી ધીમે ધીમે આગળ વધવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે, જેનો હેતુ ક્રેડિટ ટુ ડિપોઝિટ રેશિયો અને લિક્વિડિટીમાં સુધારો કરવાનો છે. CEO શશિધર જગદીશન ટેક્નોલોજીમાં રોકાણ વધારવા અને ખાતાધારકોને હોમ લોન આપવા માંગે છે. બેંકનો હેતુ ગ્રાહકના ખર્ચને કારણે રિટેલ લોનની વૃદ્ધિને ધ્યાનમાં રાખીને ક્રોસ-સેલ તકનો લાભ લેવાનો છે.
વધતી જતી મોંઘવારી અને બચત ખાતા પરના સ્થિર વ્યાજ દરોને કારણે મુંબઈના લોકોએ મ્યુચ્યુઅલ ફંડ અને SIPમાં નાણાંનું રોકાણ કરવાનું શરૂ કર્યું છે. આના જવાબમાં કોટક અને HDFC બેંકોએ તેમની શાખાઓનો વિસ્તાર કર્યો અને તેમની સેવા પહેલા કરતા વધુ સારી બનાવી. યસ બેંકે પણ પૈસા જમા કરાવનારા લોકોની સંખ્યામાં વધારો કરવા માટે તેની શાખાની સંખ્યા વધારી છે. બેંકોનો ઉદ્દેશ્ય ગ્રાહકોના વ્યવહારો અને સેવાઓને પ્રોત્સાહન આપવાનો છે, જેથી તેઓ તેમના ડિપોઝિટ બેઝમાં વધારો કરી શકે.